رابطه‌ی عقل و دین به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مباحث کلامی و کُهن‌ترین چالش‌های فکری در میان فلاسفه، متکّلمان، حکیمان و فقیهان مسلمان (و حتی غیر مسلمان) موضوعی است که هم چنان مهمّ‌ترین مشغله‌ی فکری و فلسفی در حوزه‌ی زندگی اعتقادی، اخلاقی و سیاسی- اجتماعی به شمار می‌رود. به لحاظ تاریخی پیدایش فِرَق مختلف در قلمرو تمدن اسلامی قبل از هر چیز ریشه در رویکردهای عقلانی به دیانت و به عبارتی دیدگاه‌های آنان نس...

یکی از دغدغه‌های فیلسوفان در مباحث علم‌النفس فلسفی سعادت انسان است. فارابی در آثار خود مباحث گوناگون فلسفی را با محوریت سعادت انسان مطرح کرده است. از نظر فارابی، نفس ناطقه انسان با ادراک معقولات به مرتبه عقل بالفعل و سپس عقل مستفاد می‌رسد و از این طریق موجودی مجرد می‌شود که بدون بدن مادی نیز می‌تواند باقی و زنده بماند. سعادت انسان همین مجرد شدن از ماده و پیوستن به معقولات (عقول مجرد)‌ است. از آ...

«انسان‌شناسی» واژه‌ای است که، به‌ ‌رغم فراگیر‌شدن استفاده از آن در مجامع علمی، هنوز نگاه روشنی در خصوص نحوه‌های دخالت آن در علوم انسانی وجود ندارد. در این نوشتار، به منظور نشان‌دادن مناسبات بین مباحث فلسفی و علوم انسانی و نشان‌دادن چگونگی دگرگونی علوم انسانی با ایجاد تغییر در مبانی فلسفی آن، به سراغ بخشی از انسان‌شناسی محمدحسین طباطبایی رفته‌ایم که در صدد بیان مقولات عقل عملی یا همان نظ...

کانت در آثار متعدد دورۀ مابعد انتقادی از جمله تمهیدات و به ویژه دیباچۀ هر دو طبع کتاب نقد عقل محض، بر تقدم رتبی و زمانی بحث تعارضات عقل نسبت به دیگر بخش های نظام فلسفی خود تصریح کرده و وظیفۀ محوری فلسفه را مقابلۀ ریشه ای با تعارضات عقل محض دانسته است. وی راه حل تعارضات ریاضی را به مثابۀ دلیلی غیر مستقیم در اثبات و تحکیم ایدئالیسم استعلایی خود می داند چراکه این تعارضات سبب تنبّه عقل شده و آن را د...

رابطه فلسفه و فیلسوف با شهود (این که نظر فیلسوف در باره شهود چیست؟ در تفکر خود چه استفاده ای از شهود می کند؟ و چه تبیینی از آن دارد؟)، موضوعی جذاب و مسئله برانگیز است. این موضوع عام، در این پژوهش، به "بررسی شهود عقلی در نظریه اتصال به عقل فعال ابن سینا (این که آیا عقل در مرحله اتصال به عقل فعال، به شناخت شهودی (شهود عقلی) می رسد یا نه؟)" تحویل رفته و مقدمات رسیدن به این هدف، مفهوم شناسی شهود و ...

ابن‌سینا و دکارت، خودآگاهی را ادراکی بی‌واسطه و حاصل نوعی درون‌نگری می‌دانند؛ اما با تأمل در تمایزی که ابن‌سینا بین دو مرتبه از خودآگاهی (مرتبه اول و مرتبه دوم) در فلسفه‌اش قائل شده است و خودآگاهی مرتبه دوم را کار عقل و پدیده‌ای بالقوه می‌داند، و با توجه به این اصل فلسفی ابن‌سینا که هر بالقوه‌ای برای رسیدن به فعلیت، به عاملی فعلیت‌بخش احتیاج دارد، می‌توان به این نتیجه رسید که در...

مطالعه حاضر بر آنست تا آراء شاعر و عارف ایرانی یعنی مولوی در باب تفکر فلسفی را در چارچوبی نوین و در کنار یکی از فلاسفه بنام فرانسوی یعنی ژاک دریدا مورد مداقه قرار دهد. آنچه این دو را می تواند به گونه ای به یکدیگر پیوند دهد برخورد نقادانه با ادعاهای بنیادین فلاسفه در دسترسی به حقیقت است. نزد هر دو عقل محصور در جهان مادی یا گرفتار در دلالتهای لایتناهی متن دریدایی، باید به محدودیت های خود اعتراف ن...

بر اساس مبانی ح کمی ملاصدرا در تبیین مسائل فلسفی و فهم دقیق آن حقایق، نه تمسک صرف به عقل کافی است و نه صرف وجدان و شهود؛ بلکه هر دو موید و م عاض د یکدیگرند و نیز توجه به نارسایی و ناکافی بودن عقل و نیاز به کشف برای فهم و تبیین درست حقایق از سویی و توجه به نارسایی و عدم کفایت وجدان و کشف از سوی دیگر، عنصر اصلی در حکمت متعالیه است. ملاصدرا در تلاش است تا در ارائه ی فلسفه ی خویش از این اصل به تمام...

هدف: هدف این پژوهش بررسی تطبیقی آرای سید مرتضی و علامه طباطبایی در چیستی عقل و کارکردهای آن از دیدگاه این دو بزرگوار بود. روش:برای بررسی عنوان این پژوهش تا رسیدن به نتیجۀ مطلوب، از شیوة توصیفی و تحلیلی استفاده شد. <span style="text-decoration: ...