ارسطو در پی واکاوی در میان موجودات جهان خارج و طبقه بندی علوم، مجبور به طبقه بندی موجودات گردید که همین امر وی و شارحان او را به تدوین نظریه کلیات پنجگانه واداشت. براساس این آموزه تمامی موجودات عالم مادی در حقیقتی به نام جسم با هم مشترک بوده و در حقیقتی دیگر که بعدا به نام فصل خوانده شد با یکدیگر متمایزند. بزرگ حکیم جهان اسلام ابن سینا با بهره از تعالیم ارسطویی و بهره ازآموزه تفکیک وجود و ماهیت...

مقاله حاضر در صدد پاس خگویی به این پرسش است که آیا نظریه حرکت جوهری، ظرفیت تبیین پدید ههای سیاسی را دارد؟ پاسخ مثبت به این پرسش م یتواند نشان دهنده ارائه راه حل های جدید از سوی فلسفه اسلامی به برخی از دشوار ههای مهم در علم سیاست باشد. مدعای این نوشتار آن است که نظریه حرکت جوهری، ظرفیت بیشتری برای تبیینِ سرشت متحول پدیده های سیاسی نسبت به نظریه های رقیبش را دارد. برای بررسی مدعای مقاله، از رو...

برخی به صرف شباهت­های ظاهری مسائل و مطالب فلسفه ملاصدرا با آرای پیشینیان، نوآوری­ها، دگردیسی­ها و تولید مسائل نوین ملاصدرا را به تکرار مباحث فیلسوفان پیشین و دانش­هایی همانند کلام و عرفان تقلیل داده­اند. به نظر می­رسد فقدان طرح جامع در خصوص ماهیت و مختصات، یکی از عوامل معرفتی جدی در این فروکاست بوده است. پرسش پایه این جستار به این قرار است:اضلاع معرفتی و مختصات محوری فلسفه ملاصدرا چیست؟ هدف جست...

با ظهور جهان به اصطلاح مدرن مبتنی بر اندیشه ثنویت گرای دکارتی، میان فلسفه اجتماعی و جامعه شناسی و در واقع میان اندیشه های عقلانی و روشهای تجربی فاصله ایجاد گردید و به عنوان یک نوع آگاهی غیرعلمی و در برابر علم مورد تاکید قرار گرفت. در نگره دکارتی، شکافی بس بزرگ بین‏ فاعل‏شناسا(سوژه) و متعلق شناسا(ابژه) ایجاد شود که ماحصل آن فاعلیت انسان خواهد شد. پس انسان، و به عبارت دقیق تر نفس انسانی، هسته مرک...

قاعده «بسیط‌الحقیقه»، از قواعد کلیدی در فلسفه صدرایی است. پردازش این مطلب به عنوان یک قاعده محوری و مؤثر، و تبیین تفصیلی آن از ابتکارات صدرالمتألهین است. در میان فیلسوفان پیشین، تنها می­توان از فلوطین به عنوان طرح‌کننده این قاعده نام برد که البته تبیین‌ها و استدلال‌های وی، از نظر کمیت و قوت فلسفی، به پای تبیین‌های صدرا نمی­رسد. در مکتب صدرایی دو ساحت مختلف برای این قاعده مطرح شده است: ساحت کثرت...

آقاعلی مدرس طهرانی، با اعتقاد عمیق به کارآیی مبانی حکمت متعالیه در بازآفرینی اندیشۀ دینی، به ویژگی برجسته و معمول روش صدرا، یعنی «مماشات با قوم در بدایات و افتراق در نهایات»، عنایت ویژه نشان داده تا در بیان کیفیت معاد جسمانی طرحی نو دراندازد. طرح وی بر اساس اتخاذ مبانی صدرایی بدون کمترین بازسازی آنهاست، اما برنهاده های او بر مبانی نهادی صدرا کاربست افتراق در نهایات را در سعی علمی به نمایش می گذ...

رویکرد میان‌رشته‌ای یکی از تازه‌ترین رویکردها به دانش است که به همراه ظرفیت‌های فراوانی که در بر دارد، مسائلی را نیز به میان آورده است. در حال حاضر یکی از ضرورت‌های رویکرد میان‌رشته‌ای به دانش، تبیین فلسفی آن است. این مقاله تلاشی در جهت تبیین رویکرد میان‌رشته‌ای از دیدگاه معرفت‌شناسی صدرایی است. معرفت‌شناسی صدرایی در کُنه خود وحدت گراست و از این رو می‌تواند مبنایی مناسب برای تبیین رویکرد میان‌رش...

قرائت درست از مختصّات حکمت صدرایی و تعیّن معرفتی آن می‌تواند نقش مهمّی در فهم و تفسیر مباحث حکمت متعالیه ایفا نماید؛ فارغ از نگاه التقاطی به فلسفة ملاّصدرا و تردید دربارة آن به عنوان مکتب فکری مستقل، نظریّه‌هایی وجود دارند که از تعیّن معرفتی فلسفة ملاّصدرا سخن می‌گویند. این جستار، در گام نخست، مختصّات حکمت صدرایی را مطرح می‌کند و در آن، فلسفة به عنوان دیسپلین و رشتة علمی با هویّتی هندسی و ماهیّتی شبکه‌ای...