رویداد صفین به مثابه یکی از عمده ترین چالش های فرا روی حکومت امام علی، از دیر باز موضوع تأملات مورخان و تاریخ پژوهان بوده است. این واقعه که در زمره «فتن» شمرده شده، در تاریخ نگاری اسلامی- بویژه مکتب شام و عراق- بازتاب های متفاوت یافته است.این که ابن ابی الحدید چگونه به این حادثه پرداخته و زمینه ها و فرایند آن را چگونه مورد کاوش قرار داده، عمده ترین پرسشی است که این مقاله می کوشد با تکیه بر شرح ...

این مقاله در پی آن است که اوّلاً، بر ضرورت گسترش مطالعات روش‏شناسی و معرفت‏شناسی تاریخی در ایران تأکید کند و ثانیاً، با نقد یکی از تعریف‏هایی که اخیراً درباره علم تاریخ صورت گرفته، توجه اندیشوران را به بحث‏ها و گفت و گوهای انتقادی سوق دهد تا با نقد بسیاری از سنت‏های رایج در امر آموزش و پژوهش تاریخ در ایران، زمینه تغییر نگرش‏ها و روش‏ها در این حوزه بیش از پیش فراهم آید. از این رو، نگارنده پس از شرح ...

مجمع التواریخ، اثری دربارة تاریخ ایران در دورة پس از سقوط صفویه است که در سال 1207 در هند نوشته شده است. آخرین فقرات اطلاعاتی این اثر مربوط به تاریخ ایران در اوایل قرن سیزدهم است، اما مطالب آن بیشتر از منظر مطالعة تاریخ خاندان مرعشی و تاریخ ایران در سال های مقارن با سقوط صفویه تا اوایل دهة هشتاد قرن دوازدهم هجری قمری اهمیت دارد. میرزا محمد خلیل، نویسندة آن اثر، از سادات مرعشی مهاجر به هند است. ...

چکیدهتاریخنویسی محلّی، در کنار سایر گونههای تاریخنویسی، یکی از زمینههایی بوده است که مورخانایرانی آن را آزموده و آثار ارزندهای پدید آوردهاند. این نوع تاریخ نگاری، با محوریّت مکاننگاری،آگاهیهای ارزشمندی در باب حیات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، تاریخ، جغرافیا، حکّام وفرمانروایان و تحولات سیاسی یک شهر و ناحیهای خاص ارائه میدهند که در دیگر گونههایتاریخنگاری، نظیر تواریخ عمومی و یا سلسلهای، کمتر دیده میشو...

مذهب اسماعیلیه یکی از شاخه های تشیع بوده که فعالیت خود را بصورت رسمی از اواخر قرن دوم هجری شروع کرد . دلایل متعددی در شکل گیری عقاید اسماعیلیه و گسترش سریع تفکر آنان دخیل بوده اما عملکرد سوءدولت های وقت مخصوصا برخورد ظالمانه بنی عباس نسبت به شیعیان بی تردید بیش از همه تاثیر گذار بوده است .قراین و شواهد تاریخی نشان می دهد که سلمیه در شام نخستین پایگاه فعالیت های سیاسی و نظامی اسماعیلیان بوده است...

بحران‌های سیاسی و فرهنگی پیش‌آمده در قاهره هم‌زمان با دورة پرتحول خلافت‌ الحاکم بامرالله فاطمی (د 386 - 411 ق) زمینه‌های فراخوان پایور ایرانی حمیدالدین کرمانی (411 ق) حجت جزیرة عراق و ایران1 را به مصر فراهم آورد. حضور فعال او که نمایندة مکتب ایرانی در دربار فاطمیان بود، موجب‌ شد تا از لطمات فکری ناشی از بروز جریان‌های غالی‌گرایانه و افراطی چون دروزیان و یا تبلیغات مستمر عباسیان برضد ایشان به‌شد...

خلافت شیعی فاطمی بیش از دو قرن ونیم (297-567 ق / 909-1171م) بر بخش وسیعی از جهان سایه افکنده بود که شامل شمال آفریقا، شرق دریای مدیترانه، بخش هایی از جنوب اروپا، شبه جزیره عربستان و بخشهایی از شبه قاره هند می شد. با وجود أثرپذیری از هنر نقاشی پیشینیان و همسایگان، فاطمیان توانستند استقلال نسبی خود را در سبک و شیوه های هنر نقاشی حفظ کنند، شکوفایی بازنمایی فیگوراتیو، مهمترین ویژگی نقاشی در دوران ف...

اسماعیلیان در تاریخ مذهبی خود چندین بار دچار انشقاق شده اند. مهم­ترین این جدایی ها بر سر جانشینی المستنصر بالله(487-427ه.ق.) هشتمین خلیفه فاطمی در 487ه.ق. رخ داد، بدین ترتیب که گروهی از اسماعیلیان به امامت و خلافت احمد قایل شدند و به مستعلویه(مستعلیه) مشهور گردیدند و گروهی دیگر از امامت نزار پشتیبانی کردند و به نزاریه معروف شدند. اسماعیلیان مستعلوی که پس از این جدایی توسط خلافت فاطمی حمایت می ش...

مستنصر (خلافت 427 - 487ق) یکی از معروف‏ترین خلفای فاطمی مصر است که مدت زیادی بر مسند قدرت بود. دوران او با این‏که فراز و نشیب‏های زیادی داشت؛ اما یکی از مهم‏ترین و حساس‏ترین دوره‏های تاریخ دولت اسماعیلی مذهب مصر به شمار می‏رود. هنگامی که حکومت اسماعیلی مصر، در سراشیب سقوط قرار گرفت و خطرات داخلی و خارجی آن را تهدید می‏کرد، وزارت به شخصی به نام بدر الجمالی (وزارت 466 - 487ق) سپرده شد و او توانست...

داعی الدعاه شیعیان اسماعیلی، مؤیدالدین شیرازی هرچند مخفیانه به قاهره می رفت، اما وجود همراهان ناپایدار بساسیری و تغییر پیاپی مواضع آنها بین بساسیری و سلاجقه، و عدم وفاداری کامل آنها به شیعیان اسماعیلیه، به همراه مشکلات ایجادشده برای یازوری، وزیر مستنصر فاطمی، بن مایه قطع ارتباط داعی الدعاه با بساسیری می شود. بساسیری نیز اگرچه اختصاصات خلیفه را به مصر می فرستد و به نام مستنصر خطبه می خواند، اما ...