در این مقاله اندیشه‌های ایرانشهری نظیر شاهی آرمانی، فرّه ایزدی، توأمان بودن دین و مُلک، عدالت، راستی و مانند آن در کلیله و دمنه بررسی شده است. در کلیله و دمنه، پادشاهی عطیه الهی است که شاه در مرکز ثقل امور مملکتی قرار دارد، پس باید مُهر ن‍ژادگی بر جبین وی نقش بندد، چه اگر جز این باشد، موجودی اهریمنی است که سبب دگرگونی نظم حاکم بر کائنات می‌گردد. وی باید در جولانگاه حکومت از پشتیبانی فرازمینی بهره‌...

چکیده: قرن پنج تا هفت در تاریخ ادب فارسی یکی از پربارترین دوران در زمینۀ نگارش آثاری با زمینه یا صبغۀ غالب عرفانی است. میانة همین دوران، یعنی قرن ششم نیز سرآغاز پیدایش نثر مزیّن و متکلّف فارسی یا همان نثر مصنوع است که با فعّالیّت نصرالله منشی و با نگارش کلیله و دمنه، صورت رسمی به خود گرفت. نکته‌ای که ذهن خواننده را به خود معطوف می­سازد این است که با توجّه به رواج روحیة عرفان­گرایی در این دوره و با ...

شخصیت از عناصر اساسی داستان است. هر داستان با توصیف رفتار و گفتار شخصیت‌ها شکل می‌گیرد. کتاب «کلیله و دمنه» از جمله آثاری است که شخصیت‌های فراوانی در آن حضور دارند. اگر چه اغلب شخصیت‌ها در داستان‌های این اثر، انواع حیوانات هستند؛ اما در واقع هر کدام از شخصیّت‌ها نماد یکی از تیپ‌های شخصیتی موجود در جامعه است و می‌توان هر کدام از این شخصیت‌ها را براساس انواع نظریات علمی شخصیت مورد بررسی قرار داد. ...

«ادبیات تطبیقی» در پی یافتن پیوند میان ادب گذشته و حال است. هر چند از مقایسه و موازنه جداست اما می توان از آن به منظور بررسی اثرگذاری و اثرپذیری آثار دوره های مختلف، بهره برد. از گذشته و در قلمرو زبان و ادب فارسی، همواره اندیشه تألیف و تصنیف اثری چون آثار بزرگان در میان ادب دوستان وجود داشته است. یکی از نویسندگان بزرگ این مرز و بوم «نصرا... منشی» است که کتاب معروفش «کلیله و دمنه» همواره مورد تق...

ابن مقفع با ترجمه کلیله و دمنه از زبان پهلوى به عربى، در سبک ادبى و شیوه هاى آن، طرحى نو در انداخت. به این سبب، کلیه و دمنه جایگاهى بس والا در ادب عربى یافت و در آثار پس از خود سخت مؤثر افتاد. در این پژوهش، بى آنکه قصد انکار ریشه هاى ایرانى و هندى کلیله را داشته باشیم بر آنیم که نشان دهیم حکمت­هاى نهج البلاغه بر ترجمه ى ابن مقفع تأثیر گذاشته است. این تأثیر، قوى و غیر قابل تردید است؛ زیرا در ای...

در فاصلۀ سده های پنجم و اوایل هفتم هجری، سرزمین های شرق مدیترانه دچار آشفتگی سیاسی شده بود و حملات صلیبیان نیز به این آشفتگی دامن می زد. با قدرت یافتن صلاح الدّین ایوبی در نیمۀ دوم سدۀ ششم اوضاع سیاسی تاحدی بهتر شد. دورۀ ایوبیان، نه تنها درزمینۀ کشورگشایی و دستاوردهای جنگی، بلکه ازنظر فرهنگی نیز کارآمد بود. آنان راه های جدیدی به دنیای هنر گشودند، ولی حکومتشان بسیار کوتاه بود. ازاین رو، دورۀ ایو...

از آنجا که این دو اثر (کلیله و دمنه و مرزبان نامه) از نمونه های نثر فنی و مصنوع ادب فارسی به شمار می آید در این میان گرایش نویسنده به استفاده از صور خیال به ویژه تشبیه و استعاره در خور تأمل است. و در این آثار سعی شده است که کلام نویسنده به کلام شاعر نزدیک شود و بهانه ای برای استفاده از صور خیال باشد که این امر بخصوص در مرزبان نامه ملموس تر است. و نویسنده همواره سعی در آن داشته تا از صور خیال بی...

مطالعات زبان شناختی در آغاز به نگرش انتزاعی از زبان محدود می شد، امّا در سال های اخیر، اعتقاد روزافزون به ناکارآمدی این روش منجر به توجه هر چه بیشتر زبان شناسان به کاربردشناسی به مثابه ی شاخه ای از علم زبان شناسی شده است. در کاربردشناسی مطالعه ی معنای مورد نظر نویسنده یا گوینده بر اساس بافت و موقعیت های خاص بیشتر مد نظر است تا معنای صورت های زبانی به کار رفته در متن . بر این اساس بررسی های کاربر...

امثال مولّد به حکمت­هایی گفته می­شود که هویّتی نامشخّص دارند و در دوره عبّاسی اوّل از فرهنگ­های مختلف از جمله ایران، یونان و هند به زبان و ادبیّات عرب نفوذ کرده­اند. حجم عظیم و گسترده­ ترجمه­هایی که در عصر عبّاسی شکل گرفت، از عواملی است که موجب انتقال این امثال به فرهنگ عربی شد. یکی از عمده­ترین فرهنگ­های مؤثّر این دوره، فرهنگ ایرانی بود که توانست از طریق ترجمه در دل اعراب بادیه نشین راه پیدا کند. هدف ...

کلیله و دمنه را می توان علاوه بر یک اثر داستانی و تعلیمی، یکی از سیاست نامه های بسیار مهم در ادب فارسی به¬شمار آورد؛ این کتاب توسط منشی، با این هدف ترجمه و تألیف شده که دیدگاه¬های مهم سیاسی دوره¬ی غزنویان را که قانون حکومتی بوده، در قالب داستان تبیین نماید. این پژوهش در پاسخ به این سؤال نوشته شده است که مهم¬ترین راهبردهای سیاسی منشی در برابر عملکردهای نامنتظر مخالفان چیست؟ و در این راستا نتایج ...