این مقاله در تلاش است ضمن واکاوی تفاوت تعبیر ملاصدرا و علامه طباطبایی از «ماهیت»، تأثیر این تفاوت را در نظریۀ اصالت وجود و بداهت آن بازشناسی کند. تعابیر دوگانه ای از «ماهیت» در آثار ملاصدرا وجود دارد. اما به نظر می رسد تعبیری که در آن واقعیت، متشکل از وجود (به صورت اولاً و بالذات) و ماهیت (به صورت ثانیاً و بالعرض) است، با ساختار فلسفی ملاصدرا سازگاری بیشتری دارد. اما در نظر علامه طباطبایی، واقعیت...

علامه طباطبایی یکی از مفسران بزرگ إمامیه در دوران معاصر است که تفسیر وی از ابعاد گوناگون علوم و معارف ‏قرآنی از اهمیت بسیاری برخوردار است. بررسی اختلاف‏ قراءات، نقد و یا ترجیح یک قرائت بر قرائات دیگر یکی از آن موضوعاتی است که جایگاه ویژه‏ا‏‏‏ی در تفسیر المیزان دارد. در این نوشتار تلاشی صورت گرفته تا به روش توصیفی- تحلیلی شیوه‏ها‏ی مواجهه علامه طباطبایی با اختلاف ‏قراءات مورد بررسی قرار گیرد. پژ...

علامه طباطبایی از جمله متفکران بزرگ اسلامی است. او، با ارائة نظریة اعتباریات، تحول بزرگی در عرصة معرفت شناسی فلسفة اسلامی ایجاد کرد، که نتایج آن بر حوزه های گوناگون علوم انسانی، به ویژه حقوق عمومی، تأثیرگذار است. علامه طباطبایی، با بحث پیرامون اعتباریات اجتماعی، به بررسی مفاهیم و مقولاتی می پردازد که از عناصر مطرح در حوزة حقوق عمومی و به نوعی بیانگر نگاه ایشان به نظام سیاسی و ساختار حکومتی است....

یکی از برهان‌های اثبات وجود خداوند‏، برهانی است که مرحوم علامه طباطبایی به سبک برهان‌های صدیقین اقامه کرده است‏، چون حد وسط این برهان، مطلق «واقعیت» بود، با عنوان برهان «واقعیت» بر وجود خداوند شهرت یافت. برهان قویم علامه در عین استحکام و قوّت‏، در دوره‌های اخیر به‌دلیل تقریرهای خام برخی ناظران از برهان‏، با اشکال‌هایی مواجه شده است که همه مردودند؛ در مقالۀ زیر این برهان را با کمک بیانات علامه طب...

بحار الانوار مهم‌ترین و مفصل‌ترین تألیف علامه مجلسی و از مهم‌ترین و گسترده‌ترین جوامع حدیثی شیعه است. تعلیقات علامه طباطبایی که نمایندة تفکر فلسفی حکمت متعالیه در دورة معاصر است، به‌طور عمده مشتمل بر نقد دیدگاه‌های علامه مجلسی است. بررسی تحقیقی و تفصیلی‌تر این تعلیقه‌ها، ضمن آنکه تلاشی در جهت تقویت و احیای سنت تعلیقه‌نویسی و نگاه انتقادی به میراث گذشته محسوب می‌شود، می‌تواند گامی مؤثر در شناسای...

فاصله گرفتن دینداری افراد یک جامعه از آنچه دین خواسته است، علاوه بر احتمال ابتلائات پیش¬بینی شده از سوی دین، به جهت پیچیدگی جامعه و در¬هم¬تنیدگی دین با اجزای زندگی فرد و جامعه، تغییرات عمیق و گسترده¬ای را در سطوح مختلف جامعه ایجاد شده است. عوامل متعددی در ایجاد این فاصله نقش دارند که بررسی میزان و چگونگی تاثیرشان در نتیجه¬ی مقایسه¬ی الگوی مطلوب دینداری از منظر دین که آن را « الگوی حقیقی دیندا...

بررسی نظرات علامه طباطبایی و سید محمود طالقانی در بحث اهداف اجتماعی انبیا، محور اصلی این پژوهش است. برای رسیدن به این هدف زیرمجموعه هایی تنظیم شده است: اصلاح ساختار عقیدتی در اجتماع که در آن توحید به عنوان اوّلین و اصلی ترین هدف انبیاء اشاره شده است، اصلاح ساختار اخلاق فردی و اجتماعی که در آن به اخلاق فردی و زیرشاخه های آن و اخلاق اجتماعی و زیر شاخه های آن اشاره گردید و همچنین اصلاح ساختار اقتصا...

ملاصدرا چگونگی «حمل» در عالم واقع را بر اساس نظریۀ شمول و انبساط وجودی توضیح می‌دهد. مطابق با این نظریه، وجود منبسط واحدْ جهت اتحاد، و مراتب این وجودْ جهت تغایر موضوع و محمول را فراهم می‌کنند و میان موضوع و محمول نوعی رابطۀ علیت برقرار است. اما از آن‌جا که این نظریه در ساختار فلسفی علامه طباطبایی پذیرفته نیست، چگونگی «حمل» نزد ایشان بر مبنای نظریۀ حدود و قیود وجودی تبیین می‌شود. بر این اساس، این ...

این پژوهش که با هدف بررسی منابع انگیزش از دیدگاه علامه طباطبایی و آبراهام مازلو و مقایسه آن دو دیدگاه انجام شد به دنبال پاسخگویی به این سؤال بود که: منبع انگیزشی رفتار اخلاقی انسان‌ها چیست؟ روش این پژوهش تحلیل عقلی و نظری متون دینی و روان‌شناختی است. این پژوهش از یک‌سو، دارای رویکردی میان‌رشته‌ای بین اخلاق و روان‌شناسی و از سوی دیگر پژوهشی علمی _ دینی است. براساس بعضی از دستاوردهای این پژوهش، ع...

از دیدگاه علامه طباطبایی وجود خدا، بدیهی اولی است و تمام براهینِ اثباتِ وجود خدا نیز برهان تنبیهی‌ هستند. از جملۀ این براهین، برهان مشهور به صدیقین است که در میان حکمایِ پیشین برای اثبات وجود خداوند به‌کار رفته، اما علامه طباطبایی در تقریری بدیع، آن را به‌عنوان برهان تنبیهی مطرح کرده است. در این مقاله، سعی می‌شود که این برهان از جهت تنبیهی بودن تحلیل و نقد شود؛ از آنجا که این برهان به‌طور کامل، وا...