حسن و قبح به عنوان یک زوج مفهوم کلیدی در حوزه کلام و اصول فقه نزد مذاهب مختلف محل بحث بوده و به خصوص برای مذاهب اهل عدل که یکی از برجسته ترین آنها مذهب امامیه است، از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. در تحقیقاتی که در حوزه حسن و قبح ذاتی در دهه های اخیر انجام گرفته، جنبه های وجودشناسی و معرفت شناسی مسئله مورد بررسی قرار گرفته، ولی جای خالی بحث در باره جنبه معناشناسی مسئله کاملاً محسوس است. در خص...

چکیده تدبّر در قرآن یکی از مهم ترین و کلیدی ترین مفاهیم قرآنی به شمار می آید که به تصریح خود آیات، غایت نزول قرآن کریم است. اگرچه پژوهش و تحقیق حول واژه مذکور در سده های نخستین شروع شده است، لیکن باید اذعان نمود که در مدت چند ساله اخیر شاهد سیل تحقیق و پژوهش در رابطه با تبیین بیشتر ابعاد واژه تدبّر می باشیم. جستار در پیش رو نیز به نوبه خود در تلاش است این بار با بکارگیری ابزار علم معناشناسی و زب...

مقدمه: رواج تفسیر موضوعی قرآن نیازمند تدوین و شناسایی مبانی معرفتی و روشی است. چون «ابناء بشر از زمان نزول قرآن تا قیامت مخاطبند و باید بتوانند پیامها و معارفِ متفاوت آن را بفهمند» و «علوم بشری بر نحوه فهم انسانها از مسائل و میزان معرفت به معارف قرآنی تأثیر می گذارند»، می توان ضرورت توسعه فهم متون مقدس، نظام مندی فهم و تفسیر، و استخدام علوم در استنطاق و فهم موضوعی معارف قرآنی را نتیجه گرفت. بناب...

معارف اسلامی همواره بر بهره‌گیری از همه سطوح و لایه‌های معنایی قرآن‌کریم، تأکید دارد؛ بنابراین، جامعیت و چند لایه‌بودن قرآن‌کریم، مستلزم علمی‌است که بتواند به کنه و جان این کتاب پی ببرد. در هر دوره ابزار و وسایلی در دست دانشمندان و پژوهشگران مطالعات قرآنی وجود داشته‌است که با کمک آن، فضاهایی جدید و نکته‌هایی ناب از قرآن‌کریم، کشف و استخراج می‌شده‌اند. معناشناسی به‌عنوان یکی از شیوه‌های نقد ادبی...

واژه «عَدْن» در قرآن واژه ای دخیل است. اعراب جاهلی پیش از نزول قرآن با کاربرد این واژه به معنای سرزمینی که بهشت اولیهٔ حضرت آدم در آن قرار داشته و در کتب عهد عتیق و تلمود و به تبع آن تعالیم یهودی و مسیحی به کاررفته است، آشنا بوده اند. این واژه در قرآن تطوّر معنایی پیدا کرده و برای بهشت اخروی به کاررفته است. احتمال استعمال فعلی و مصدری این واژه پیش از نزول قرآن مورد تردید است. تعبیر «جنّات عَدْن» در قر...

روش معناشناسی‌فرهنگی‌قومی(هم‌زمانی) با مهار پیش‌فرض‌ها از طریق ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻌﻨﺎی‌ِاﺳﺎﺳﻲ و ﻧﺴﺒﻲ، ترسیم و تحلیل میدان‌های‌معنایی و روابط آن، به‌صورت نظام‌مند اصول‌ِحاکم و معنای فرهنگ‌قرآنی را کشف می‌نماید. معناشناسی فرهنگی‌قومی زکات که از واژگان پربسامد در قرآن است می‌تواند مصرف مورد نظر قرآن را معنا و صورتبندی نماید. بررسی استعمال‌های قرآنی، جانشین‌ها و همنشین‌های واژه در عبارات دیگر و توجه به واژه‌های ...

امروزه، تبیین قرآن از سوی پیامبر اکرم(ص) و مراد از آن، مورد مناقشه جدی قرار گرفته است. بسیاری از مفسران مراد از تبیین قران را تفسیر و توضیح آن می دانند و تعدادی دیگر تبیین را تعبیری دیگر از اعلام آشکار قرآن از سوی پیامبر می شمارند. در این نوشتار، با تکیه بر قرآن و علم معناشناسی، این دو دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است.ادعای گروه اول با استعمال قرآنی اصطلاح تبیین، مغایرت دارد؛ زیرا تبیین به عنوا...

مراد از معناشناسی مفردات قرآن، شناخت معانی آن‌ها در دو حوزه تاریخی و توصیفی است. درمعناشناسی تاریخی، با تکیه بر کتب لغت، تاریخی و شعر، معلوم می‌شود که واژه‌ی «مقت»بنا بر سنت خاص زمان جاهلیت، بر نوعی نکاح، اطلاق می‌گردیده و کاربرد این واژه درقرآن، گویای رواج آن در جوامع مکی و مدنی دوران جاهلیت بوده است. خویشاوندی، کهمهم‌‌ترین عنصر تصور جاهلی نسبت به وحدت اجتماعی بوده، عامل ایجاد نکاح مقت گردیدها...

دین از واژگان پرکاربرد در قرآن کریم است و اندیشمندان اسلامی از منظرهای مختلف به بررسی مفهومی آن پرداخته اند. با این حال، کاربردهای متنوع و مختلف آن در قرآن کریم و مشکل روش شناختی تلاش های گذشته سبب شده که همچنان در ابهام باقی بماند. از این رو بررسی معنایی آن با استفاده از روش های نوین تحلیل معنا ضروری می نماید. معناشناسی به بررسی مؤلفه ها و حوزه ی معنا یی واژگان کلیدی قرآن کریم از طریق شناسای...

این نوشتار با رهیافتی تاریخی به بازشناسی مفهوم «انفسنا» در آیة مباهله )فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نساءَنا وَ نساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةََ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبینَ( (آل عمران:61) پرداخته و با کمک قراین تاریخی، مفاهیمی را که در تحوّلات سیاسی از سوی پیامبر گرامیˆ به کار گرفته شده، دست‌مایة اثبات معنای سیاسی و معنوی مفهوم «انفسنا» قرار داده است. غزوة تبوک، وفد ثقیف، و...