در آثار ملاصدرا دونحو تلقی و برخورد با تصوف وجود داردکه خلاف عادت(پارادکس)می نماید.وی از طرفی در ردو انکار تصوف سخن میگوید و آن را تخطئه می کند،و از طرف دیگر از آن دفاع می کند.این امرتنها منحصر به ملاصدرا نیست بلکه از اوصاف دوره صفویه است که تصوف حقیقی رایج(که آن را می توان تصوف صفوی نامید)درقیاس با تصوف حقیقی (تصوف علوی)رد می شود،چنان که در آثار بسیاری دیگر از عالمان ،عارفان وفیلسوفان آن عصر د...

مقاله حاضر درنقد مقاله «پارادکس تصوف نزد اساتید و شاگردان ملاصدرا»نوشته شده و دو مدعای اصلی آن را به نقد کشیده است:1.نگاه مذموم به تصوف حاصل جریان های صوفیانه عصر صفوی است و از این زمان به بعد چنین نگرشی به تصوف در فضای فکری تشیع گسترش می یابد. 2.تحت تاثیر همین فضا،عرفان به عنوان جریانی در مقابل تصوف رایج شکل می گیرد.حال آنکه پیش از این،عرفان به معنای نوعی شناخت،بخشی از تصوف بود و دردل آن مطرح ...

عرفان و تصوف اسلامی به‎زعم پاره‎یی از محققین خاستگاهی شرقی دارد و از ادیان هند و بودایی به انحای گوناگون به جهان ‎اسلام راه یافته ‎است. آموزه‎های وحدت‎وجودی هندی، ابتدا مکتب خراسان از تصوف را تحت ‎تاثیر قرار داد و سپس از این طریق در مکتب عراق نیز تاثیر گذاشت. محی‎الدین ابن‎عربی اندلسی به‎ عنوان موجد و یا حداقل مدون عرفان ‎نظری یا حکمت‎ فلسفی، در عرفان و تصوف تاثیر فراوان نهاده‎است. آثار ابن‎عرب...

طریقت رفاعیه، یکی از قدیم ترین سلسله های تصوف است که در عراق شکل گرفته است. سید احمد رفاعی(512-578 ه.ق) موسس این طریقت، صوفی و فقیهی بود که در جنوب عراق می زیست. وی تمام عمر خود را در زادگاهش بطائح گذراند. پیروان و شاگردان وی طریقت وی را در جهان اسلام گسترش دادند؛ تا جایی که طریقت رفاعیه تا قرن 8 و 9 هجری، گسترده ترین سلسله ی تصوف جهان اسلام بود که تا مصر، فلسطین، سوریه، ایران، هند، آناتولی و ح...

حامدبن‌فضل‌اللّه جمالى دهلوی از شاعران، ادیبان و تذکره‌نویسان در اواخر قرن نهم و اوایل دهم ه.ق. است. وی با وجود اعتقاد به اهل تصوف، در زمرة مقربان امرا و سلاطین وقت نیز قرار داشت. به پیر خود سماءالدین اعتقادی راسخ داشت و سعی کرد در آثار به‌ جا مانده آنچه را از طریق سیر آفاق و انفس از پیر خود و سایر اهل سلوک دریافت و تجربه کرده‌است، بنمایاند. بدین جهت صبغة عرفانی در آثار او بسیار غالب است. در مطا...

تصوف که در آغاز شامل مفاهیمی خشک و ریاضتهایی سخت بود، در قرن سوم با پذیرفتن «محبت» به عنوان یکی از ارکان محوری، رنگ عاشقانه پذیرفت. با ورود عرفان و تصوف به عرصه‌ ادبیات، گروهی به تدوین اصول تصوف عابدانه در آثارشان می‌پردازند و عده‌ای آثاری سراسر عرفانی همراه با شور و شوق عاشقانه پدید می‌آورند. در این میان حافظ مبدع مکتبی است که از اصول عرفان عاشقانه به همراه نگاهی انتقادی به تصوف عابدانه شکل گر...