اولین کسی که راه انتقاد علمی شعرهای رودکی را وضع کرده و با نشان دادن گوناگونی نسخه‌ها و شکل نوشتاری مختلف کلمه‌ها و عبارت‌ها این اشعار را ثبت کرده، سعید نفیسی است. متن تهیه‌شده ازسوی این دانشمند ایرانی باآنکه دارای ارزش علمی است، به درجۀ بلند اصول متن‌شناسی و طلبات آن ترتیب نیافته است. مسئلۀ تصحیح متن آثار رودکی و تهیه و تنظیم متن علمی- انتقادی که از طلبات روز است، نگارندۀ مقاله را واداشت با هم...

بی‌تردید یکی از قدرت‌مندترین موضوعات شعر رودکی که به شکل ویژه و چند سویه رخ می‌نماید «مرگ» است. انگاره و تلقی رودکی از مرگ انگاره‌ای حکیمانه است. جدای از آن‌که مسألة مرگ در مراثی با دریغ و بصراحت عنوان و تبیین می‌گردد، این نگاه به مرگ و یادکرد همارة آن در رودکی شکلی از تفکّر خیامی را پدید می‌آورد که در آن دعوت به شادخواری و خُردانگاشتن جهان و غمان، تم اصلی و تکرار شونده است. افزون بر آن تجلی مرگ ...

بعضی پژوهش‌گرانِ والامقام آثار رودکی او را «اَکمَه» یعنی کور مادرزاد دانسته‌اند. نگارندة این سطور می‌خواهد این نکته را ابراز دارد که اگر او بنا بر تحقیق آنان کور مادرزاد بوده باشد، بنا بر دلایل مستند باید یکی از بزرگترین نوابغ جهان باشد و این نبوغ و فراست او تا بدان پایه است که ارکان حکومت سامانی برای بازگردانیدن امیر بخارا به بخارا، از رودکی استمداد می‌کنند و او اجابت می‌کند و البته توفیق می‌یابد...

حرکت دوشادوش شعر و موسیقی در بستر هنر ایران امری غیر قابل انکار است اما ، گاه در طول تاریخ ، یکی از این دو عنصر هنری ، بار سنگین تری را بر دوش کشیده است. در این پژوهش که کندو کاوی است در هنر دوگانه رودکی ضمن تحقیق و تطبیق در موارد مشابه، و با استناد به حکایت دوم از مقالت دوم کتاب مجمع النوادر(چهارمقاله) به تحلیل  دیدگاه های نظامی عروضی در باب تاثیرات شاعرانه کلام رودکی پرداخته شده‌است و در این ...

تشبیه یکی از گسترده‌ترین مباحث علم بیان است که همزمان با خلقت بشر در گفتار انسان اولیه پدید آمده است. اگر بپنداریم که استفاده از علوم بلاغی و ادبی مختص قوم و ملتی خاص و منحصر به دوره‌هایی از پیشرفت علوم ادبی بوده است، دچار خطا شده‌ایم. انسان‌های اولیه برای بیان ذهنیات خویش و مفاهیم پیچیده و مبهم به تعبیرات مختلف و استفادۀ وسیع از قوّۀ تخیل نیاز داشتند. در این رویکرد استفاده از تشبیهـ هر چند به ص...

ادبیّات تعلیمی، یکی از مهمترین انواع ادبی است که تثبیت و تقویت صفات مطلوب را از یک سو و نکوهش و تلاش برای حذف صفات ناپسند را در مخاطب عام از سوی دیگر دنبال می‌کند. نگرش هر شاعر درباره‌ی این صفات، نقش برجسته‌ای در کیفیّت القای این مضامین به مخاطبان دارد که بسته به شرایط درونی و محیط پیرامون هر شاعر می‌تواند متفاوت یا حتّی متعارض باشد و بر این اساس، می‌توان ادبیّات تعلیمی را نتیجه و برآیند تثبیت مضام...

در میان ادبیات جهان، دو ادب فارسی و عربی با وجوه مشترک فراوان می توانند سهم به سزایی را در پژوهشهای تطبیقی داشته باشند. خردورزی و عقل مداری و به تعبیر زیباتر حکمت، یکی از این وجوه مشترک و قابل مقایسه است. امرؤالقیس کندی سرآمد سخنسرایان عرب در یک کفۀ ترازوی این قیاس و رودکی سمرقندی، آدم الشعرای شعر فارسی در کفۀ دیگر جای گرفته است. امرؤالقیس، روزنه هایی از حکمت جاهلی را با استمداد از فطرت و تعالی...