حاتم بن عبدالله طایی از شخصیتهای مطرح در ادبیات مشرق زمین و بویژه ادبیات فارسی و عربی است . نامحاتم صدها بار در متون کهن فارسی اعم از نظم و نثر آمده و حکایت های فراوانی از بخشش های وی موجوداست . داستان هایی چند نیز از حاتم طایی در ادبیات عامیانه برجای مانده که در مطالعات فولکلوریک بسارزشمند است . آنچه در این نوشتار آمده اطلاعاتی از زندگانی حاتم طایی، جایگاه وی در ادبیات منظوم ومنثورفارسی، ضرب ا...

شیوه‌ی صحیح خوانش متون کهن، برای دریافت ویژگی‌های این متون بسیار مهم است؛ به‌ویژه که گاهی خوانش به‌هنجار در نمایاندن بلاغت متون تأثیرگذار است؛ از دیگر سوی شیوه‌ی خوانش به‌هنجار این متون، در آشکار ساختن وضعیت تاریخی زبان نیز سودمند تواند بود. نوشته‌ی پیش‌ِ رو مربوط به تکمیل شواهد مقاله‌ای است از سعید حمیدیان. مقاله‌ی یادشده درباره‌ی شیوه‌ی درست خوانش ضمیر پیوسته در جایگاهِ قافیه است. بر این اساس ...

اگرچه در متون کهن به گونه های مختلف از صنایع دستی سخن به میان آمده است، اما در پژوهشهای امروزی چندان مورد توجه نیست. بر این اساس گشودنِ درهای جستجو برای اشراف بیشتر به گذشته صنایع دستی، ضرورت کنکاش در متون را دوچندان می کند. لذا برای آگاهی از تجلی صنایع دستی در متون، واکاوی گسترده ای برای پاسخ به پرسشهای زیر صورت گرفت:  1- با توجه به تنوع بسیارِ متون دوره اسلامی از نظر موضوعی، اطلاعات مربوط به صن...

در این مطالعه بازآفرینی تصوری دریافت و تدوین تصویر اجتماعی - کالبدی در دوره ای خاص از تحول شهر تعریف شده است. به منظور تدوین چنین دریافتی شهر کهن نیشابور با پیشینه فرهنگی - تاریخی غنی برای مطالعه موردی انتخاب شده است. مراجعه به متون تاریخی و ادبی همزمان با دوره مورد مطالعه شهر یعنی از بامداد اسلام تا انتقال شهر به مکان جدید در دوره شاهرخ تیموری و همچنین مشاهدات اسنادی و آثار و نشانه های باقیمان...

رمان یکی از گونه­های ادبی جهان معاصر یکی از قالب­های گنجایش اساطیر و اندیشه­های روزگار اساطیری است. "اسفارکاتبان" نمونه­ای از رمان با رویکرد اسطوره و عرفان شرقی است. اهم مضامین اساطیری کار بسته شده در این اثر عبارتند از؛ تناسخ کتابت کهن الگوهای ایزدان زن اثیری و دو وجهی اندیشه­های رادیکالی و نژادپرستانه­ی یهود کهن الگوی تقدیر اسطوره­ی مار آرمان مرگ اندیشی و بی­مرگی. خسروی در این اثر با استفاده...

شعر حافظ که آینه دنیای خیال انگیز و رازآلود وی است، به دلیل پیچیدگی های معنایی و هنرورزی های زبانی، همواره از متون باز و تفسیرپذیر به شمار آمده و درباره آن از منظرهای گوناگون سخن رفته است. نقد کهن الگویی آثار ادبی از فروع نقدهای روان شناختی است که در دهه های اخیر همچون مطالعات میان رشته ای دیگر رونق و روایی یافته است. این نقد که به بررسی مضامین و تصاویر کهن الگویی در نهاد انسان ها می پردازد، را...

 یکی از مکتب‌های کهن پزشکی در جهان مکتب آیوروِده یا همان سنت پزشکی هندی است که با قدمتی نزدیک به پنج‌هزار سال از قدیمی‌ترین مکتب‌های پزشکی به ‌شمار می‌رود. این شیوۀ پزشکی که در سرزمین هندوستان شکل گرفت و به بلوغ رسید بر دیگر مکاتب پزشکی دنیا تأثیر گذاشته و طب ایرانی نیز از آن متأثر شده است. در متون به‌جامانده از یکی از زبان‌های ایرانی میانۀ شرقی، یعنی خُتنی، در منطقۀ شین‌جیانگ در ترکستان چین، تأث...

در مقاله حاضر پرده از بُعدی پنهان در معماری اسلامی ایران برداشته می شود، که به نظر می رسد اصحاب معماری در آفرینش آثار خود در سر داشته اند. تاکنون بررسی نقش علوم ریاضی در معماری ایران معطوف به هندسه و دست کم نسبت های عددی یا ابعاد نمادین برخی اعداد بوده است. از سویی شماری از متون کهن به رویکردی تمثیلی در نسبت اعداد با حروف و اسماء الهی اشاره دارند، که تاکنون مورد اهتمام جدی دانشوران تاریخ معماری ...

عنصر آسمانی خورشید که انرژی خارق‌العاده‌اش به ماه و ستارگان نور می‌بخشد و حیات انسان وابسته به آن است، در بسیاری از باورهای کهن توسط ادبا و فلاسفه مورد ستایش و تکریم بوده است، منشأ تکریم خورشید در میان تمام ملت‌ها و ادیان، یا از منافع این عنصر حیات‌بخش نشأت می‌گرفت و یا وحشت از غضب این ستارة فروزان و از دست دادن آن بوده است. در این مقاله به جایگاه استوره ی خورشید در تفکر ایرانیان و هندیان به‌عن...

کندوکاوهای یونگ، روانشناس اتریشی، در قلمرو روان آدمی و یافته های وی در زمینه­ی اساطیر، دستمایه­ی بسیاری از پژوهندگان در بررسی آثار ادبی قرار گرفته است. یونگ به خاطر توجّه عمیقی که به انسان در شبکه‌ی روابط اجتماعی و تاریخی­اش داشت، ساختار روان آدمی را در حوزه­ی حیات اجتماعی و در عرصه­ی تاریخ مورد بررسی و مطالعه­ی دقیق قرار داد و در نتیجه، بر دانش اسطوره­شناسی و روان­شناسی، تأثیر قابل ملاحظه­ای بر...