آن‌چه را ابوالفتوح رازی «طریقت احتیاط» می‌نامد صورتِ استدلالی است که مشهورترین روایت آن‌ـ دستِ کم در منابع غربی‌ـ «شرط‌بندی پاسکال» نامیده می‌شود. برخی از قدیمی‌ترین تقریر‌های این استدلال را می‌توان در میراث حدیثی ائمۀ شیعی سراغ گرفت. گروهی نیز معتقدند ریشۀ استدلال پاسکال را باید در کتب متفکران مسلمان پیدا کرد. در جُستار پیشِ رو قصد بر این است روایت‌های اسلامی این استدلال با تقریر پاسکال بازخوانی و...

فیض کاشانی از دانشمندان بزرگ شیعۀ امامی است که آثار بسیاری در زمینههای گوناگون اسلامی از خود به یادگار گذارده است. وی به هر دو گرایش عرفان و اخباری‌گری تمایل داشته است. در دوران میان‌سالی از عرفا دفاع میکند و به مخالفان جواب میدهد. در عین حال، گرایش‌های اخباری را به کلی کنار نمیگذارد. در واقع، این دوران را در جدالی نهانی میان این دو گرایش طی میکند. سرانجام این جدال تا حدی به سوی گرایش اخباری جه...

دین زردشتی و آموزه ها و سنت های آن از جمله موضوعاتی است که دانشمندان در مورد آن به بررسی و تحقیق پرداخته اند. بسیاری از اندیشمندان بحث های فراوانی پیرامون زندگی زردشت و زردشتیان و آداب و رسوم آنها انجام داده اند اما این مهم از منظر کتب دینی مسلمانان بررسی نشده است. در کتب دینی اسلام به ویژه حدیث، فقه و تفسیر، اطلاعات ارزشمندی درباره دین و سنت های زردشتی ارائه نموده اند که می تواند افق جدیدی را ...

قرائت در اصطلاح فقهاء به خواندن قرآن وفصیح بیان نمودن آن گفته می شود و در قرآن و سنّت از جایگاه مهمی برخوردار است. با وجود آنکه تمام فقهاء در واجب بودن قرائت قرآن در نماز اتفاق نظر دارند؛ اما در مواردی از جمله مصداق آن که مطلق قرائت باشد یا سوره ی حمد، اختلاف نظر دارند. یکی از موضوعات اختلافی در موضوع قرائت در نماز؛ قرائت سوره ی حمد در نماز جماعت به وسیله مأموم است. اختلاف در این است که آیا ق...

«معجزه» از مباحث مهم علوم قرآنی است که همواره کانون توجه عالمان دینی و متالّهان بوده و تفسیرهای مختلفی از حیث مفهوم، شروط و امکان تحقّق آن مطرح است. لذا با عنایت به عدم کاربرد این واژه در قرآن و اختلاف نظر در مورد استعمال آن در لسان احادیث، بحث در کیفیت پیدایش اندیشه­ی اعجاز و استعمال واژه­ی معجزه، ضرورتی انکار ناپذیر است. این مقاله با روش تاریخ­گذاری تحلیلی متن و إسناد، روایات حاوی کلمه­ی «معجزه...

آیه‌ی ذر از جمله آیات مشکل قرآن‌کریم است که نظریات مختلف تفسیری ارائه شده از سوی مفسران که گاه متضاد و مخالف با هم‌اند گویای این مطلب است. در میان مفسران ملاصدرا با پذیرش وجود عالم ذر به تفسیر و تبیین این عالم بر اساس دیدگاه‌های فلسفی خویش پرداخته و در آثار مختلف خود و به مناسبت مباحث فلسفی و حدیثی، عالم ذر را مورد اشاره قرار داده است. در این مقاله نویسنده تلاش کرده است با مراجعه به کتب فلسفی ...

هدف: هدف این مقاله معرفی و نقد مدخل «انبیا و نبوّت» از دایره‌المعارف قرآن می‌پردازد. مقالة یوری روبین مشتمل بر این مباحث است: تفاوت بین رسول و نبی؛ فرشتگان و مأموریت آنان؛ جایگاه، مرتبه و تبار پیامبران؛ کاربرد‌های وحی و برخی ویژگی‌های آن؛ معجزات؛ رابطة محمد و کتاب ایشان با دیگر پیامبران؛ گسترة رسالت؛ اهداف رسالت؛ برخوردهای امّتها؛ قصه‌های پیامبران الهی؛ گزارشی از پیامبر در منابع حدیثی و تاریخی؛ ج...

شهرت رویکرد متفاوت دو مدرسه قم و بغداد در تعامل با حدیث و معارف نقلی و معیارهای ایشان در اعتبار سنجی روایات، ترسیم فضایی کاملاً متفاوت و متقابل را از این دو مدرسه درپی داشته است. این در حالی است که نگاه حوزه بغداد به قم برخاسته از وامداری و دفاع از راویان و پاسداشت مشایخ و محتوای میراث ایشان است. گرچه مدرسه بغداد نقدهایی به برخی شیوه های میراث پژوهی و آرای رجالی قم دارد، اما توصیفات بلند فهرست ن...

در کتب ملل و نحل و مصادر روایی،حدیثی از پیامبر(ص) مبنی بر تشتّت دیدگاه، میان امت­های یهود، نصارا و اسلام موسوم به«حدیث تفرقه» یاد می­شود. عرفای مسلمان همچون دیگر اندیشه­ورزان، با ژرف­بینی دراین روایت، ضمن تبیین و تحلیل، آن را دستمایه دیدگاه تأویل‌گرایانه و گاه مبتنی بر تسامح دینی یا به عبارتی «فرامذهب‌اندیشی» خود قرار داده‌اند. در این میان مولوی بلخی(604-672) در دیوان شمس وکتاب مثنوی به طرح دیدگ...

تاریخ جهانگشای جوینی، اثر عطاملک جوینی، از نمونه های برجسته نثر فنی است که در قرن هفتم به نگارش در آمده است. نثر فاضلانه کتاب، استشهادات قرآنی و حدیثی فراوان، کثرت استعمال لغات و اصطلاحات مغولی و عربی، استعمال واژه‌ها در معنای نادر و کمیاب، بهره‌گیری از ابیات عربی بی‌شمار، ظرایف بیانی و سرانجام کثرت اعلام، شرح کتاب را ضروری نموده است. از این رو، در کنار تصحیح محققانه علامه قزوینی، کتب و مقالاتی...