در این پژوهش، به اهمیّت حرمت ربا در اسلام و گونه‌شناسی انواع آن از دیدگاه فقهای شیعه و اهل سنت پرداخته‌ایم؛ به‌ویژه تقسیم ربای قرضی به استهلاکی و استنتاجی (مصرفی و تولیدی) را که در دوران معاصر، مطرح گردیده است بازخوانی نموده پس از تبیین دیدگاه برخی از فقهای معاصر شیعه در مورد حلیت ربای استنتاجی که در بین فقهای اهل سنت نیز سابقه دارد در بوتة ارزیابی علمی و فقهی نهاده‌ایم و ضمن بررسی و نقد دلایل ه...

اوراق بهادار بیمه‌ای ابزارهای مفیدی هستند که به نحو گسترده‌ای در حال استفاده‌اند. با توجه به اینکه بسیاری از اوراق و مشتقات مالی که در حال حاضر در بازار‌های مالی بین‌المللی در حال خرید و فروش هستند از نظر اسلامی مجاز نیستند، برای اینکه این اوراق در ایران نیز قابل استفاده باشد، لازم است جواز شرعی آنها مورد بررسی قرار گیرد. بررسیهای فقهی صورت گرفته در این خصوص،‌ نشان‌دهندۀ ضعفی اساسی در موضوع...

در این پژوهش به «قبح نقض غرض» بسان یک قاعدة فقهی پرداخته شده است و مهم‌ترین پیش فرض‌ها و نتایج آن و پیشینة فقهی و گسترة به‌کارگیری آن درمیان فقها مورد بررسی قرار گرفته است. جواز و تشریع احکامی همچون استفاده از حیله به منظور فرار از ربا، پژوهشی در خور، پیرامون امکان تشریع احکام منافی با اهداف دیگر احکام را می‌طلبد. جستجوی دیرینة این قاعده در منابع نخستین فقه و آثار علمای این عرصه، و نیز کنکا...

آیات الاحکام، پایه و اساس استنباط‌های فقهی بوده و تفاوت در تفسیر این قبیل آیات، تغییر نوع حکم فقهی و به تبع آن عمل مکلّفین را به دنبال دارد. در گفتمان قرآنی، مطللوبیّت برخی اعمال در ساختارهایی بیان شده که حکم فقهی آن همزمان می‌تواند حمل بر وجوب و نیز استحباب شود. با توجه به ظرفیت‌هایی که تحلیل گفتمان و نظریه‌های این رویکرد برای تحلیل آیات الاحکام داراست مقاله حاضر، به شیوه تطبیقی و با مطالعه مورد...

جرایی کردن الگوی تکافل در کشور به عنوان روشی جایگزین برای بیمه متعارف که مبتنی برعقود مشارکتی بوده و شبهات فقهی نظیر غرر، میسر و ربا بر آن وارد نمی‏باشد و از منظر اقتصادی نیز شکست‏های بازار ناشی از کژمنشی و کژگزینی بر آن وارد نمی‏باشد، نیازمند تغییراتی در ساختار حقوقی ـ اقتصادی کشور می‏باشد. کشور ما به عنوان کشور پیشتاز در عرصه‏ی استفاده از ابزارهای اسلامی لازم است با ایجاد قانون تکافل ج.ا.ا ک...

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با هدف تطهیر نظام بانکی کشور از ربا تلاش­های متعددی صورت پذیرفت. تبیین مفهوم عدالت اقتصادی و شاخص‌های آن یکی از دغدغه‌های اقتصاددانان است. علی­رغم مطالعات انجام گرفته در این زمینه، تلاش چندانی برای استخراج شاخص­های عدالت اقتصادی از نگاه اسلام صورت نگرفته است. شاخص‌ها و راهکارهای تحقق عدالت در مکتب‌های گوناگون فکری، متفاوت است. اندیشه­وران اسلامی نیز این مسئله را در چ...

اختلاف گسترده در مسئلۀ کاربرد قواعد عقلی در فقه، بیانگر ضرورت ضابطه‏مندی این امر است. قواعد عقلی حاصل تعقل‌اند. احکام فقهی نیز اعتبارهای شارع مقدس‏ هستند. قاعدۀ «استحالۀ اجتماع نقیضین» ریشۀ بسیاری از قواعد عقلی دیگر است، همچون «استحالۀ دور»، «استحالۀ تسلسل»، «استحالۀ توارد علل بر معلول واحد». فقیهان دربارۀ کاربرد این قواعد در مباحث مختلف فقهی هم‌رأی نیستند. این نوشتار با بررسی و تحلیل موارد کار...

غنا از موضوعات فقهی است که در طول تاریخ، فقهای مسلمان از همه مذاهب اسلامی در باره آن نظر داده و ابعاد آن را واکاوی نموده‌اند، با این‌ همه در پژوهش‌های آنان به ظرفیت قرآن در آن موضوع، کمتر توجه شده است، تنها کسی که تا حدودی برای اثبات نظر خود به آیات قرآن توجه کرده، یوسف قرضاوی است. او با تحلیل آیات قرآن، به حلیت غنا حکم کرده است. در این مقاله پس از نگاهی اجمالی به دیدگاه فقهای شیعه و سنی در بار...

ارتباط زن و مرد از مسائل بسیار مهم فقهی در جامعه امروز می باشد. اسلام که دین جامع و جهانی است و از مقتضیات زمان غافل نیست، بطور حتم دیدگاه واقع بینانه ای در این زمینه دارد. در این تحقیق احکام فقهی روابط دختر و پسر در محیط های علمی بررسی شده و مبانی فقهی آن از متون استخراج گردیده است. مسأله ی ارتباط دختر و پسر در جمهوری اسلامی ایران و بخصوص در محیط های علمی، علی رغم تلاش هایی که در جهت انطباق آن...