تشکیل خلافت فاطمیان به سال 297 قمری در افریقیه عوامل و زمینه‏های متعددی داشته است. در بین این عوامل، زمینه‏های اقتصادی کم تر مورد توجه قرار گرفته است؛ در حالی که اهمّیّت آن کم تر از عوامل دیگر نیست. در این مقاله اوضاع اقتصادی و نقش آن در تشکیل خلافت فاطمیان بررسی می‏شود. برخی از عوامل اقتصادیِ تأثیر گذار بر تشکیل خلافت فاطمی، به اوضاعِ افریقیه و مغرب در نیمه‏ی دوم قرن سوم قمری و بخشی به عملکرد فاطم...

درباره رویدادهای تاریخ صدر اسلام پس از رحلت پیامبر(ص) بسیار گفته و نوشته شده است. نوشتار حاضر کوشیده است رفتار خواص جبهه مقابل امیرالمؤمنین علی(ع) را در مواجهه با حق خلافت اهل بیت: در قالب محورهای زیر بررسی کند: توجیه و تأویل ادلّه قرآنی، جعل سبب نزول آیات، تحریف معنای آیات، توجیه و تأویل ادله حدیثی، تحریف لفظی و معنوی حدیث، توجیه خلافت با اجماع و شورا، جعل فضائل برای خلفا، و فرقه سازی. مقاله با...

مسلمانان در سده نخست هجری به دلایل گوناگونی، به سیره نبوی توجه کردند و دانش سیره‌نگاری را بنیاد گذاردند، اما بر اثر ارتباط صحابه با پیامبر(ص)، توجه به این طبقه بسی مهم شد و به فهرست‌نویسی درباره صحابه انجامید و زمینه‌ای برای پیدایی دانشی مستقل به نام «صحابه‌نگاری» فراهم آمد. شیعه در پیدایی و دگرگونی این دانش،بسیار تأثیر گذارد؛ چنان‌که بر پایه منابع کهن تاریخی می‌توان شیعه را بنیادگذار آن برشمرد...

در غزوه تبوک ـ بر خلاف دیگر غزوات ـ میزان مشارکت فعال مسلمانان کاهش یافته بود و سستی آنان در جهاد، باعث تاخیر در تدارک سپاه و حرکت به سوی میدان نبرد شده بود. عده­ای از صحابه با کارشکنی، عذر خواهی و بهانه آوردن درصدد بودند حضور نیافتن در جنگ را توجیه کنند. خداوند در سوره توبه در واکنش به این وضع، با افشای نیت­های این گروه­ها، دلایل حقیقی مشارکت نکردن آنان را بیان کرد. بر اساس آیات سوره توبه، گرو...

گیب، در مقاله حاضر، که هدف از آن بازخوانی نظریه اهل سنت در باب خلافت است، بر مبنای چهار نکته اساسی به بحث میپردازد: 1. در وهله نخست به مخالفت با نظر کسانی می پردازد که معتقدند ماوردی به تدوین نظریه ی نهایی اهل سنت در باب خلافت پرداخته است؛ 2. به نظریه ی اشعریان در باب خلافت و سرنوشت این نظریه در پی تحولات مترتب بر آن می پردازد؛ 3. جنبه های مختلف نظریه ی خلافت و نسبت آن با امامت را در امپراطوری ...

چکیده احمد‌بن‌حنبل نگاه تکریم‌آمیزی به اهل‌بیت7 و علی7 دارد. او در کتاب روایی خود، المسند، فضایل بسیاری را از خاندان رسالت نقل کرده است. در سخنان منسوب به او در کتب شرح حال و کتب تاریخی نیز می‌توان نقل فضایل اهل بیت را مشاهده کرد. نگاه اجلالی او به اهل‌بیت: نگاهی خاص و دارای ظرفیت‌های ویژه‌ای است. منزلت‌هایی که او برای اهل‌بیت: برمی‌شمرد، به اندیشه‌های شیعه امامیه نزدیک است، مانند مرج...

مفسران اهل­ سنت درباره مصداق آیه 43 سوره رعد، دیدگاههای مختلفی را بیان کرده­ اند، اما یک دیدگاه میان آنان و مفسران شیعه مشترک است. در این آیه خداوند به پیامبرش دستور می دهد: به کسانی که منکر نبوت تو هستند، بگو: خدا و کسی که علم کتاب نزد او است، میان من و شما گواه است. این مفسران مراد از اسم موصول در این آیه یعنی «وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتَاب» را امیرالمؤمنین علی(ع) می­ دانند که در شناخت حقانیت قرآن و ب...

رویکردی تاریخی به تحول مفهوم خلافت در عصرخلفای سه‌گانه[1] مجید حاجی بابایی[2] چکیده شکل‌گیری مفهوم خلافت در خلال رخداد سقیفه و طرح جانشینی نبی اکرم(ص) سرمنشاء بسیاری از تحولات فکری و نظریه پردازی‌های سیاسی در جهان اسلام شد. روند تغییر و دگرگونی مفهومی‌و واژگانی خلافت در اداور تاریخ اسلام از چشم تیزبین محققان بدور نبوده است. اما کماکان موضوع تحول و درک این مفهوم در بستر تحولات تاریخی جای هرگونه ...

احادیثی با موضوع ارتداد صحابه در صحیحین آمده است. نظر به حساسیت مفهوم ارتداد فقهی و همچنین کاربرد این مفهوم درباره صحابه بررسی دلالی روایات با نظر به آراء شارحان اهل سنت امری ضروری به نظر می رسد. همچنین تعارض این روایات با ادله عدالت صحابه اهمیت آن را دوچندان می نماید. در پژوهش حاضر ضمن بررسی مفهوم ارتداد و صحابه این نتیجه حاصل شد که ارتداد دارای دو معنی اصطلاحی و لغوی است که در زبان عرب، آیات...

بسم الله الرحمن الرحیم چکیده قرآن کلام الهی و آخرین کتاب هدایت بشر است. این کتاب شریف دارای زبان خاصی بوده و هرچند معنایی سطحی از آن برای درک و فهم عموم ممکن و میسر است، اما کلامی است ذوبطون و دارای لایه های معنایی ای که هر کدام ژرف تر و عمیق تر از دیگری است.به همین دلیل برای فهم آن احتیاج به تفسیر می-باشد. مسلمانان برای فهم قرآن به سراغ تفسیر کلام الهی به روش های گوناگونی رفتند وکسانی را در...