قرن ششم در تاریخ شعر و ادب فارسی ، دوره درخشان دگرگونی های فکری و فرهنگی و پیش آمدن مجال روی کردهای تازه شاعرانه ای است که در همه ادوار شعر و تاریخ ادب فارسی شایان یادکردن و بهره برداری های علمی و پژوهشی است. سنایی غزنوی، شاعری  که سهمی عمده در تحولات ادبی شعر قرن ششم دارد، در مرور و مطالعه شعر دوره پیش از خود بهره مندی های هنری و زبانی از آن را منوط به دگرگون ساختن اندیشه و درون مایه شعر می د...

« الرّحمن عَلّمَ القرآن خَلَقَ الانسانَ علّمَهُ البیان» (قرآن کریم55/آیه4ـ 1) بیان وعناصر بیانی ابزاری هستند برای این که شاعر هنر خود را نشان دهد. شاعران با این ابزار ها با توجه به ذوق و قریح? خود آثارشان را خلق می کنند. بسیاری از شاعران برای پروراندن خیال خود در شعر، به عناصر بیانی خاصّی توجه دارند. این عناصر بیانی و تصویر های خیالی گاهی حاصل ذهن خود شاعر است وگاهی هم تقلیدی. هرچه شاعر در استفاده از ابزا...

یکی از معیارهای ارزیابی مهارت شعرا در بلاغت، کاربرد زینت‌های بلاغی است و تأکید بر نوع خاصّی از آن، سبک شاعر را در هر دورۀ ادبی متمایز می‌کند، امّا همیشه عنصر سبک‌ساز به شمار نمی‌آید. مثلاً اسلوب معادله که در گسترۀ سبک خراسانی تا هندی کاربرد داشته به دلیل بسامد بالای آن در سبک هندی، مشهورترین عنصر سبک‌ساز هندی دانسته شده و چون این اسلوب با تشبیه تمثیل قرابت‌هایی دارد، بعضاً با اغماض ظرافت‌های آن‌ها،...

سیّد حسین طباطبایی متخلّص به نیاز جوشقانی از شاعران توانا و کم شناخته سبک بازگشت است که متاسّفانه در تذکره ها و تاریخ ها مطلب چندانی از او نیامده است. از همین اطّلاعات اندک برمی آید که او شاعر و خوشنویس بزرگی در قرن سیزدهم بوده است. نیاز در شاعری به ویژه غزل سرایی توانایی بالایی داشته است و بررسی شعر او نشان می دهد که او را باید از برجستگان سبک بازگشت به شمار آورد. همه ویژگی های سبک بازگشت به ظراف...

مجد الدین همگر شیرازی (607-686 هـ.ق). از شعرای معروف ایران در سده ی هفتم هجری است. او شاعری را در دربار اتابکان فارس آغاز کرد و پس از برافتادن سلغریان، چندی را در خدمت قراختاییان کرمان به مداحی سپری کرد و در آخر به خاندان جوینی در اصفهان پیوست و پس از زوال آنان در تنهایی درگذشت. دیوان چاپی او حاوی 6210 بیت و شامل قصاید، غزلیات، ترکیب بندها، قطعات و رباعیات است. در این پژوهش ویژگیهای شاخص ادبی ...

دیوان کم حجم ژاله قائم مقامی ، مملو از افکار ناب و پیشروانه ای است که در قالب سبک خراسانی سروده شده است. افکار او ده ها سال از زمانه خویش پیش تر بوده و فرم سرایشش به صدها سال پیش از عصر او بر می گردد و این پارادوکسی است که شاعر هنرمندانه در اثرش پرورده است. سبک شناسی ، علمی است که به وسیله آن می توان این هنرمندی ها را تحلیل کرده و همچنین می توان با کمک آن جایگاه شاعر را در میان اقرانش تعیین ک...

چکیده از آغاز شکل گیری ادب فارسی تا سده ی ششم قالب قصیده صدر نشین همه ی قالب های شعری وبازار قصیده سرایی گرم ترین بازر شعر وشاعری بود. در نخستین ادوار شعر فارسی ، معانی غزلی در کنار اشعار ستایشی و یا در مقدمه ی آنها آورده شده است. غزل فارسی که در اوایل سده ی چهارم هجری شکل گرفت؛ در ابتدا ساده و در وصف موضوعی تغزلی بود . در قرن ششم دستخوش تطور شد ؛ این دوره ، زمان رونق غزل و تبدیل آن به مهم?تری...

ادبیات فارسی را می توان یکی از مهمترین و ژرفترین بسترهای فرهنگی در طبیعت ستایی و طبیعت گرایی و تقدیس طبیعت بر شمرد . البته این تجلیات طبیعی عمدتاً در شعر فارسی تجلی و بازتاب داشته اما «نثر» نیز به فراخور حال بسیار رنگ طبیعی یافته و ای بسا گاه تنها به توصیف و تشبیه یا تقدیس جلوه های حیات طبیعی می پرداخته است . از درخت و گل و بلبل و خورشید و ماه در شعر طبیعت گرا و تغزلی فارسی تا شب و باد و زمستان ...

وصف در آثار ادبی اهمیّت ویژه­ای دارد چرا که یکی از ملاک­ها و معیارهای اصلی پذیرش یا عدم پذیرش یک شعر است و هنری بودن یک شعر را می­تواند رقم بزند. ملک الشعرای بهار، یکی از شاعران سنّت­گرای معاصر است که در اشعار خود هم به قدما نظر داشته و هم نگاه معاصر خود را نیز به پدیده­های اطراف خود حفظ کرده است. در این مقاله به شیوۀ توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه­ای به بررسی و تحلیل جایگاه توصیف ...

در این مقاله غزل 374 از غزلیات سعدی (براساس نسخه فروغی) بررسی شده است. در بخش نخست، لغات و اصطلاحات شعر مورد بررسی قرار گرفته است، سپس برای شناخت همه‏جانبه غزل، ساختار آن از منظرهای گوناگون تحلیل شده است. این غزل دارای ردیف است. در آن از آرایه‏های بدیعی مانند ایهام، ایهام تناسب، تناسب، تضاد، تناقض، لفّ و نشر، جناس، حسن تعلیل و گفتگو استفاده شده است. هر کدام از این آرایه‏ها علاوه بر کارکرد آشنایی...