در اواخر قرن چهارم هجری قمری، از شاخه‌های فن قصص که در آن زمان در نثر عربی شهرت و رواجی داشت، فنی جدید ابداع شد که مبتکر آن بدیع الزمان همدانی، آن را «مقامات» نامید و سپس نثرنویسان دیگری که در زبان عربی و فارسی از آن تقلید کردند همین عنوان را برای آن برگزیده و به کار بردند. در این مقاله پیرامون کاربرد سجع در معروف‌ترین مقامات عربی و فارسی و تاریخچه مقامات مورد بررسی قرار گرفته است. همچ...

چکیده: کتاب مهمان نامه ی بخارا اثر روزبهان خنجی اصفهانی رویدادهای یک سال وچهار ماه از سلطنت محمّدخان شیبانی رادر 54 مبحث دربردارد.فضل الله روزبهان خنجی اصفهانی،متولّد بین سال های (860-850ه ق.)ومتوفّی به سال (928ه ق.)یکی از مشهورترین دانشمندان ومولّفان قرن نهم ودهم هجری است وآثار متعددی به زبان های فارسی وعربی تألیف کرده که از مهمّ ترین آن ها می توان به کتاب تاریخ عالم آرای امینی وسلوک الملوک ومهمان...

سیستان در قرن¬های 3 تا 5 هجری با فرمان پارسی سرایی یعقوب لیث صفاری و سرایش اولین شعر فارسی توسط محمدبن وصّیف، رسمأ در شمار اولین خاستگاه¬های کتابت فارسی دری به شمار آمد و مهد پدید آمدن اولین شعر دری گردید. در این پژوهش به واکاوی کهن ترین متون باز ماند? نثر دری و ارتباط آن با گویش سیستانی پرداخته می¬شود تا با استفاده از این شیو? تکلم ابهامات آن متون بر طرف گردد. از جمل? متون کهن نثر و نظم دری، می...

چکیده سعدی یکی از سرآمدان نظم و نثر در قرن هفتم هجری است که تأثیری شگرف بر شاعران و نویسندگان بعد از خود گذاشته است. وی در همه‏ی قالب‎های شعری قلم زده و در نثر فارسی شیوه‎اش بر مبنای مقامه‎گویی است . تلفیق نظم و نثر در گلستان و تقسیم آن به ابواب مختلف و به کارگیری واژه‎ها و اصطلاحات عامیانه و ضرب‏المثل‎ها، ویژگی و تشخّصی خاص به نثر او بخشیده است که قبل از او سابقه چندانی نداشته است. به همین دل...

سعدی یکی از سرآمدان نظم و نثر در قرن هفتم هجری است که تأثیری شگرف بر شاعران و نویسندگان بعد از خود گذاشته است. وی در هم? قالب‎های شعری قلم زده و در نثر فارسی شیوه‎اش بر مبنای مقامه‎گویی است . تلفیق نظم و نثر در گلستان و تقسیم آن به ابواب مختلف و به کارگیری واژه‎ها و اصطلاحات عامیانه و ضرب‏المثل‎ها، ویژگی و تشخّصی خاص به نثر او بخشیده است که قبل از او سابق? چندانی نداشته است. به همین دلیل نویسندگ...

رسالۀ نفایس الکلام و عرایس الاقلام از آثار منثور قرن هفتم است که به دست رضی الدّین خشّاب- احمد بن محمود سمرقندی- در سال 643 ق تألیف و تدوین شد. به شهادت دیباچۀ این رسالۀ منشآت گونه، رضی الدّین که در همان سال صدرنشین مسند انشا بود؛ به فرمان افتخار جهان -از سران آل برهان­- برای جلوگیری از تضییع و انهدامِ آثار باقیماندۀ این سلسله، نفایس را تدوین کرد. این رساله مجموعه­ای از مفاوضات و امثلۀ مربوط به آل ...

تاریخ بیهقی شاهکار نثر قرن پنجم هجری و سرمشق تاریخ نویسی اخلاف او و نمونه نثر استادانه و گنجینه ای از شواهد ادبی و قراین اوضاع اجتماعی و سیاسی آن دوران است.بیهقی بر لغت و ادب عرب احاطه داشته که شرط لازم منصب دبیری در آن زمان بوده است.با توجه به اینکه نثر تاریخ بیهقی بینابین است و با نثر دوره اول متفاوت است؛ در میان شواهد آن،اشعار عربی زیاد نیست.در این اشعار،بیهقی نام شاعر را نیز در کنار اثرش ذک...

آثار فارسی عبدالرّئوف فطرت بخارایی (1886-1938م) در ماوراءالنّهر از نخستین نمونه های نظم و نثر نوین فارسیِ تاجیکی در این منطقه است. مناظرۀ مدرّس بخارایی با یک نفر فرنگی در هندوستان دربارۀ مکاتب جدیده، معروف به مناظره (استانبول، 1328ق/1910م)، علاوه بر آنکه نخستین اثر منثور و روایی این نویسنده و شاعر ماوراءالنّهری است، اوّلین اثر مستقلِّ نوشته شده به زبان فارسی در ادبیّات نوینِ فارسیِ تاجیکی در این منطقه نیز...

مدرنیسم نوشدن و تحوّل ژرف و عظیم در همه ی جنبه های فرهنگی، هنری و اجتماعی در عصر جدید است. این رویکرد در ادبیات و دیگر جلوه های هنری، نوعی جدایی از سنّت های گذشته است که واقعیت های رئالیستی را زیر سوال برده و مفهوم تازه ای از واقعیت را در ذهن ترسیم کرد. این جنبش ادبی در دهه ی 1340 وارد فضای ادبی ایران شد که با روند رو به رشد خود، زمینه ی مناسبی را برای پیچیده شدن تکنیک های نویسندگان فراهم کرد. در...

چکیده: بهارستان کتابی است که جامی آن را در سال 892 هـ.ق. به شیوۀ گلستان نگاشت. این کتاب سرشار از حکایات و داستان­هایی است که جامی فراخور موضوع روضه­های هشت­گانه، آنها را به کار برده است. این نوشتار برای یافتن پاسخ این پرسش تدوین شده است که آیا جامی در آفرینش حکایت­های بهارستان بر قریحه و طبع خویش تکیه داشته یا آنها را از متون پیش از خود برگرفته است؟ سؤال دیگر این مقاله آن است که آیا نویسندگان پ...