اولین مواجهه جدی ایران با جهان غرب در دوره قاجار اتفاق افتاد و این دوره­ای است که هر دو طرف این مواجهه شرایطی خاص را تجربه می­کردند. از یک طرف ایران در دوره کشمکش­های بعد از فروپاشی حکومت صفویه بود که تا مدتها گریبانگیر دولتمردان قاجار بود و از طرف دیگر توسعه­طلبی­های پیشگامان مغرب زمین بعد از رنسانس بدنبال بسط و گسترش تسلط اقتصادی و فرهنگی خود در دیار شرق و سرزمین­هایی چون ایران بود. نقطه عطف ...

قربانی مضمون مشترک اسطوره، دین، عرفان و ادبیات است. این عمل آیینی همواره در جوامع انسانی به منظور قرب و نزدیکی خدا/ خدایان و یا جلوگیری از خشم او/ آنان صورت می­گرفته است. در برخی ایام و نزد برخی ملل، گاهی انسان­ها قربانی می­شدند و شگفت آنکه گاهی خود قربانی با رغبت به این کار تن می­داد. قربانی انسانی با آمدن ادیان الهی از میان رفت، امّا این مضمون در دامن عرفان اسلامی به­گونه­ای بدیع بازتولید شد. ...

آثار ادبی پرشماری از سپیده دم ولادت علی بن ابی طالب(ع) تاکنون در مدح و شرح حوادث زندگی و کمالات وجودی آن حضرت پدید آمده است که بسیاری از این آثار نه تنها در عرصه نثر و نظم شیعی، حتی در ادبیات عرب مسیحی برجسته و درخشان و از نظر لطافتهای معنایی و زیباییهای لفظی قابل توجهند. این مقاله با پژوهش در آثار ادیبان معاصر مسیحی نظیر جورج جرداق، عبد المسیح انطاکی، جوزیف الهاشم، نصری سهلب، بولس سلامه و ... ...

معمای پیچیدة هستی، زندگی و مرگ، وجود و عدم همواره فکر آدمی را به خود مشغول داشته و متفکّران و اندیشمندان را به حیرت و سرگردانی دچار نموده است. عمر خیام فیلسوف و شاعر سدۀ پنجم هجری از جمله اندیشمندانی است که معمّای مرگ و زندگی او را به تفکّر در جهان هستی واداشته و همین راز سر به مهر گاه او را به بدبینی و شک و تردید کشانده و برای بهره‌مندی بیشتر از زندگی زود گذر به خوشباشی و دم غنیمت شمری دعوت می‌کن...

یکی از دلایل گرایش شاعران معاصر عرب به استفاده از اصطلاحات و نمادهای عرفانی، تمایل بیش از اندازة این شاعران به مکتب رمانتیسم و حزن عمیقی بود که شاعران این مکتب، آن را فریادمی‌زدند. محمّد الفیتوری، شاعر سودانی که در برهه‌ای از زندگی شعری‌اش از مکتب رمانتیسم متأثرشد، برای بیان اندوه (درد) درونی متعالی و تجربة عرفانی خود، به استفاده از زبان صوفیانه روی­آورد. او در قصیده «اوراق طائراللیل»، پرنده را ...

وقوع جنبش‌های اجتماعی در مصر و چند کشور دیگر در خاورمیانه و شمال آفریقا، آخرین و جدیدترین موج از جنبش‌ها محسوب می‌شود. وقوع غیر‌منتظره و اثرهای سرایتی آنها در منطقه، توجه تحلیل‌گران را به این موج از تحولات جلب کرد. در این پژوهش، نویسندگان درصددند با نگاهی متفاوت به موضوع، ویژگی‌ها و ماهیت جنبش اجتماعی انقلابی و سقوط رژیم اقتدارگرای مصر را در چارچوب نظریه‌های متأخر و نیز الگوی نظری جان فوران (تو...

برای ورود سالک طریق حق به سیر و سلوک معنوی مراتبی را برشمرده­اند که «طلب» اولین مرتبۀ آن است. طلب میلی باطنی و انگیزه­ای درونی است که روح انسان را از نیازهای مادی  دور کرده و به مراحل بعدی سیر و سلوک یعنی عشق، معرفت، استغنا، حیرت، توحید و در نهایت فناء فی­الله می‌کشاند. گرچه در مورد «طلب» ضمن شرح و توضیح اصطلاحات عرفانی برخی از کتب صوفیه و فرهنگ­ها، مطالبی به صورت پراکنده ذکر شده، اما در این من...

چکیده زبان، مجموعه­ای از آواهاست. این آواها القاگر احساسات و عواطفی هستند که پیوسته با انگاره­ای از رنگ­ها و رایحه­ها پیوند می­خورد. ذوق سلیم در انتخاب واژگان به محتوا قوت می­بخشد و ذهن را به سیروسیاحت در ژرفای کلام فرا می­خواند و این همان اعجاز کلام است. اعجاز به معنای واقعی زیبنده­ کلام گوهربار الهی است؛ همان کهPلارَیبَ فیهِ هُدًی لِلمُتَقینOاست. درقرآن کریم واژگان با همه زیبایی و هماهنگی به گونه­ای ...

نظریه ذره حاصل تحقیقات فیلسوفان یونان باستان است و محققانی چون لوکیپوس و دموکریتوس آن را پرورده اند.این نوشتار به تحلیل یکی از اندیشه های محوری عطّار؛ یعنی تاّمل در ذرّات و اسرار آن و مقایسه ذّره با نظریّات فیلسوفان یونان باستان و دانشمندان پرداخته و سپس آن را با ایده فلسفی عرفانی عالم کبیر در عالم صغیر تحلیل نموده است. این مقاله در نظر دارد تا ضمن بازخوانی ذره در شعر عطار، از منظر ارتباط آن با آموز...

شناخت عمیق از صورت بندی های یک جریان فکری، با توجه به بسترها و زمینه ها و با تکیه بر کلیت آن محقق می شود و خوانش های گزینشی و منفک از بافت و زمینه، غالباً به تقلیل گرایی و برداشت های یک سویه منتهی می گردد. براین اساس، پژوهش حاضر به آسیب شناسی یکی از تصورات رایج در گفتمان نقد ادبی ایران می پردازد که تبیینِ سازوکارهای شالوده شکنی در یک متن عرفانی و قرائت شالوده شکنانه از آن را غیرممکن می-داند. این ...