حرمت تصویرگری در اسلام یکی از پیش‌فرض‌های مسلم پژوهشگران تاریخ هنرهای اسلامی است. در این پژوهش این پرسش اصلی مطرح است که تصور و ذهنیت مسلمانان نخستین از مبحث تصویر(نقش، تمثال) و به‌طور عام مقوله صورت و صورتگری (حیوانی و انسانی) چه بوده است که بر اساس آن، پرداختن به صورتگری از جانب شارع ممنوع شده بوده است؟ در این نوشتار، بر اساس منابع اصلی نشان داده شده که  ذهنیت مسلمانان از تصویر و صورتگری در س...

در این نوشتار آراء و تعلیلات دانشمندان یونانی، اسلامی و لاتینی دربارة رنگین‌کمان، از ارسطو تا دیتریش دو فرایبرگ و کمال‌الدین فارسی بررسی شده است. از نظر ارسطو، رنگین‌کمان حاصل تابیدن نور بر ذرّات آب در ابر است. در جهان اسلام ابن هیثم که نخستین بار تحوّلی جدید در شناخت نور یا اپتیک قدیم پدید آورد، با «روش تجربی» به توضیح رنگین‌کمان پرداخت. چند قرن بعد کمال الدین فارسی به تفسیر نوشته‌های ابن هیثم ه...

بر هیچ مسلمانی پوشیده نیست که مسجد به منزلة بوستان ایمان، پشتیبان کیان امت اسلامی و هستة مرکزی جوامع مسلمان است. مساجد نقش مهم خود را از زمانی آغاز کردند که پیامبرخدا، حضرت محمّد مصطفی (صلی الله علیه و آله) نخستین مسجد را در مدینة منوره بنا نهاد و این نقش آفرینی تا دوران خلفا ادامه یافت؛ آنگاه که امپراتوری اسلامی اندک اندک به سوی فروپاشی روی نهاد.

قطبالدین محمّد، مشهور به عبداللّه قطب، عارف زاهد، فقیه و محدّثِ سدههای 9 و 10 ق. (15 و 16 م.) است که مهمترین ویژگی عملی زندگی او، طرح تشکیل یک جامعة آرمانی، به نام اخوانآباد است. این تجمّع عبادی که در حوالی جهرم شکل گرفت، به سبب دورة ظهور آن و ویژگیهای سیاسی و مذهبی منطقه، حساسیت بالایی را در زمان خود برانگیخت و با مخالفتهای فراوانی روبرو شد. با توجه به این که امروزه و پس از گذشت قرنها، از این آرمان...

یکی از پیامدهای ورد اعراب مسلمان به ایالت فارس تاسیس شهر شیراز بود. مسایلی که قصد داریم در این پژوهش بررسی کنیم به قرار ذیل است. چرا شیراز در برابر استخر تاسیس شد؟ شیراز چه نقشی را در تغییر و تحولات اجتماعی فارس در قرون نخستین اسلامی ایفا کرد و ارتباط شیراز با دیگر نقاط فارس چگونه بود؟ شیراز مرکز سیاسی اداری فارس شد به همین دلیل از وقایع سیاسی دوره ی امویان تاثیر می گرفت و به علت مرکزیت دراوض...

زهد به مثابۀ یک شیوۀ زندگی و یک نحوۀ سلوک اخلاقی در دو سدۀ نخست هجری در بومهای گوناگون جهان اسلام رواج داشت. در این میان، ابن مبارک نخستین کسی بود که به گردآوری و دسته بندی روایات زهد پرداخت. وی محدثی بود که کوشید اندیشه های زاهدانه را بر پایۀ روایات نظم بخشد و نظریه مند کند. آشنایی وی با اندیشه های زاهدانۀ گوناگون و دیگر مکاتب اخلاقی رایج در بومهای مختلف سبب شد وی در تبیین شیوۀ زهد سازگار با س...

ماهیت اسلامی و مردمی انقلاب اسلامی و نظام برخاسته از آن، دشمنی قدرت‌های شرق و غرب را به‌همراه داشت و ازسوی‌دیگر ایران اسلامی را کانون توجه ملت‌های تحت سلطه به‌ویژه مسلمانان تبدیل کرد. بر این اساس رهبر انقلاب اسلامی از نخستین روزهای پیروزی انقلاب برای انتقال اندیشه‌ها، آموزه‌ها و تجربیات انقلاب اسلامی به سایر جوامع، اندیشه و سیاست صدور انقلاب را مطرح کردند که مردم و عناصر فرهنگی در آن، نقش مخاطب...

قطبالدین محمّد، مشهور به عبداللّه قطب، عارف زاهد، فقیه و محدّثِ سدههای 9 و 10 ق. (15 و 16 م.) است که مهمترین ویژگی عملی زندگی او، طرح تشکیل یک جامعة آرمانی، به نام اخوانآباد است. این تجمّع عبادی که در حوالی جهرم شکل گرفت، به سبب دورة ظهور آن و ویژگیهای سیاسی و مذهبی منطقه، حساسیت بالایی را در زمان خود برانگیخت و با مخالفتهای فراوانی روبرو شد. با توجه به این که امروزه و پس از گذشت قرنها، از این آرمان...

پژوهش پیش رو به مقایسه داستانی، زبانی بخش تاریخی شاهنامه با مهمترین منابع تاریخی دوران اسلامی می پردازد. هدف از این پژوهش کتابخانه ای، شناخت بیشتر و بهتر شاهنامه – این متن ادبی، حماسی – در کمک به شناخت دقیقتر شاهنشاهی ساسانی است. از این روی، شاهنامه فردوسی با چندین متن تاریخی نخستین سده های اسلامی از دید زبانی – داستانی مورد سنجش قرار گرفته است و میزان همانندی و ناهمانندی های این متون با شاهنام...