این نوشته در پی بررسی نسبت میان نهضت سال­های 1357-1356 ایران با آراء و مواضع جریان‌های سیاسی- فکری آن دوره هاست. بدین‌منظور، پس از طرح مسئله، ابتدا به وضعیت عمومی کشور در آن مقطع تاریخی اشاره شد. سپس آرا و مواضع مهم‌ترین جریان‌های سیاسی – فکری مطرح آن مقطع، مورد بررسی قرار گرفت. برخی از آن جریان‌ها، فاقد گفتمان فراساختاری بوده و فقط در چهارچوب سلطنت مشروطه می‌اندیشیدند و عمل می‌کردند (جبهۀ ملی...

پژوهش حاضر به بررسی حوادث روزگار ناصرالدین شاه تا چند سال پس از حکومت محمد علی شاه اختصاص دارد. روزگاری که مهمترین وقایع دوران سلطنت قاجاران در آن اتفاق افتاد در پهنه ایران و به ویژه تهران. این حوادث مربوط به مطالعه زمینه های ایجاد انجمن های سری و علنی و مهمترین مولفه یا جزء آن و تبلور آن بست نشینی ها می باشد. به همین جهت بخش قابل توجهی از رساله حاضر را مسأله تحصن ها و بررسی عوامل و زمینه ای آن...

     فروپاشی حکومت استبدادی رضاشاه درشهریور 1320 امیدی را در دل جامعه و جریان‌های فکری به وجود آورد تا بتوانند طبق قانون مشروطه حکومت دمکراتیکی را «که در آن شاه سلطنت کند، نه حکومت» تشکیل دهند. اما حضور اشغالگران وحمایت آن‌ها از شاه و دربار از یک طرف و بازمانده‌های حکومت استبدادی رضاشاه در رأس سیستم سیاسی از طرف دیگر یک فضای تقابلی و تخاصمی را بین جامعه و دولت به وجود آورد. این فضا از سال 1320 ...

این تحقیق تلاش دارد موفقیت کودتا علیه دکتر محمد مصدق در 28 مرداد 1332 را با توجه به استراتژی وی در قبال نیروهای نظامی مورد بررسی قرار دهد .. فرضیه این پژوهش این است که استراتژی مصدق برای کنترل نیروهای نظامی با استراتژی حفظ سلطنت در تضاد بود.. همین مساله باعث شد آنجائیکه نیاز بود مصدق دست به اقدام جدی برای تسلط کامل بر ارتش بزند، به علت احتیاط برای به خطر نیفتادن سلطنت،از اقدام خودداری کند . د...

جمهوری‌خواهی در ایران از زمان طرح در دورۀ ‌قاجار تا زمان وقوع در انقلاب اسلامی و پس از آن با برداشت‌ها و تفاسیر گوناگون ارائه و پیگیری شده است. ایرانیان که بر اثر سابقۀ ‌طولانی حکومت‌های پادشاهی مطلقۀ ‌وراثتی، فاقد تجربۀ ‌دموکراسی بودند، بر اثر کسب آگاهی‌های ناشی از ورود مفاهیم سیاسی جدید، به اعتراض علیه حکومت استبدادی پرداختند. سلطنت، نماد استبداد و اصلی‌ترین مانع تحقق ارادۀ‌ سیاسی ایرانیان دا...

جنبش مشروطه خواهی در دهه اول سده بیستم میلادی، ساخت های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران را در معرض دگرگونی و نوسازی قرار داد. تلاش جامعه برای تشکیل دولتی بر پایه ایرانی، سهم بسزایی در تکوین هویت ملی ایرانیان داشته است. شعرای عصر مشروطه، به عنوان بخشی از بدنه روشنفکری کشور، با به کارگیری برخی از مولفه های هویت ملی در درون مایه اشعار خویش، درصدد کمک به پیشبرد اهداف انقلابی مشروطه برآمدند. آنها شعر...

نهاد سلطنت در دولت ملی، مقتدر و دارای ایدئولوژی تمایزبخش صفویه که در شخص پادشاه نمود داشت، یکی از کانون های توجه سفرنامه نویسان خارجی آن روزگار است. پژوهش پیش رو، می کوشد با بهره گیری از روش شناسی تحلیل گفتمان انتقادی، به ویژه خوانش تئو فن لیوون از مفهوم بازنمایی، به بازنمایی تصویری بپردازد که گفتمان سفرنامه نویسی عصر صفوی از نهاد سلطنت ارائه می دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در این سف...

منطقه آذربایجان در تکوین اندیشه های روشنفکری و انقلابی پیش از مشروطه و همچنین در پیروزی انقلاب مشروطه نقشی تاریخی داشته است. پایداری مردم تبریز در «حصر تبریز» به فتح تهران بوسیله مشروطه خواهان آذری، شمالی و بختیاری انجامید. درباره انقلاب مشروطه این پرسش مطرح است که اکثریت های قومی چه نقش ایجابی یا سلبی در آن داشتند؟ فرضیه مقاله می گوید «منطقه آذربایجان از نظر داخلی و خارجی در تکوین و پیروزی انق...

یکی از مهم‌ترین وقایع سیاسی و اجتماعی تاریخ ایران، انقلاب مشروطه است که با وجود تألیفات فراوان در این زمینه، هنوز مجهولاتی از آن باقی مانده است. یکی از این مجهولات نقش یکی از علمای کرمان به‌نام آیت‌الله میرزا محمدرضا مجتهد است که در طی مهاجرت صغری یکی از خواسته‌های متحصنین، بازگشت ایشان از تبعید بود. در برخی آثار مربوط به مشروطه از او نام برده شده و در مواردی از پیشگامان مشروطه معرفی شده است. ه...

ساختار آموزش در دوره قاجار به صورت سنتی و براساس نوعی قرائت از اصول مذهبی بود. سه مؤلفه اساسی روند تغییر در ساختار آموزشی در حوزه جنسیت زنانه را رقم زد: الف) توجه دانش‌آموختگان اروپائی و روشنفکران دو دهه واپسین سلطنت ناصری به مسئله «آموزش» زنان؛ ب) تأسیس مدارس دخترانه توسط میسیونرهای مذهبی آمریکائی، انگلیسی و فرانسوی در ایران؛ ج) طرح مفهوم برابری در انقلاب مشروطیت. واقعیت امر این است که توانمند...