یکی از دغدغه های اساسی فیلسوفان مسئله اثبات وجود خدا بوده است. اهمیت این مسئله برای اسپینوزا که اساس فلسفه او را خدا تشکیل می دهد بیش از فیلسوفان دیگر است. او که مهم ترین اثر خویش، اخلاق، را با تعریف خدا آغاز می کند و با برترین سعادت انسانی، یعنی عشق، به خدا به پایان می برد، مسئله وجود خدا را در آثار مختلف خود مورد توجه قرار می دهد و وجود او را به دو شیوه لمی و انی اثبات می کند. اسپینوزا مفهوم ...

دعا امری فطری است و تنها به نوع بشر اختصاص ندارد. دعا حوزه معنایی گسترده ای را دربر می گیرد و در فرهنگ های مختلف، از معانی و مفاهیم کمابیش یکسانی برخوردار است. از معانی مشترک می توان به ایجاد رابطه با خدا و درخواست نیازها از او اشاره کرد. دعا مراتب و اهداف گوناگونی دارد؛ گاهی برای رفع گرفتاری و خواسته های مادی است و گاهی به هدف والای خود، یعنی ارتباط و اتصال با دوست می رسد؛ به گونه ای که انسان ...

در بحث ربط ذات با صفات خداوند، کمتر از رابطۀ صفات فعلی خداوند با ذات الهی سخن گفته شده است. مسئله این است درحالی‌که ذات خداوند، ثابت و لایتغیر است و صفات فعلی خدا حادث، متغیر و محدودند، چگونه ذات ثابت الهی با صفات فعلی متغیر مرتبط می‌شود که خللی بر بساطت خداوند لازم نیاید؟ این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تبیین ملاصدرا از رابطۀ صفات فعلیه با ذات خداوند می‌پردازد. ملاصدرا با توجه به مبن...

بنده به حسب توان علمی خود، بحث «خداشناسی در صحیفه سجادیه» را به ترتیب ذیل پرداختم: بحث ما مشتمل بر شش فصل می باشد، فصل اوّل مشتمل بر کلیات است که در آنها، مختصر زندگی امام سجاد(ع)، معرفی اجمالی صحیفه سجادیه، انواع شناخت، اهمیت شناخت خدا، ضرورت بحث، طرح مسأله، سوالات فرعی، فرضیه ها، هدف، پیشینه بحث، پرداخته ام. در فصل دوم: بحث را به دو قسم تقسیم کرده ام: 1. امکان شناخت خدا، 2. ابزار شناخت، امکا...

قاضی ابوبکرباقلانی ( د 403 ق در بغداد) سهم بسزایی در شکل گیری کلام اشاعره داشت. او نه تنها در علم کلام، بلکه در اصول فقه و علوم قرآن نیز صاحب تألیف و نظر بود. در این مقاله ما فقط از زاویة علم کلام به او نگریسته و اندیشه های کلامی وی را بررسی کرده ایم. دستگاه کلامی باقلانی به طور کلی همچون یک سازة هندسی طراحی شده است. به عبارت دیگر مسائلی را که او طرح می کند دارای ترتیب منطقی و استنتاجی است و قض...

آیت الله جوادی آملی از جمله اندیشمندان مسلمانی است که هیچ یک از تقریرهای برهان وجودی فیلسوفان غربی و مسلمان را نمی پذیرد و آن ها را نوعی مغالطه می داند؛ وی همانند منتقدان غربی این برهان، معتقد است که از هیچ مفهومی، حتی مفهوم خدا یا واجب الوجود، نمی توان وجود خارجی آن را نتیجه گرفت. وی این انتقاد را با مفاهیم فلسفۀ اسلامی توضیح می دهد و اشکال اصلی این برهان را در خلط حمل اولی ذاتی و شایع صناعی م...

می‏توان گفت در همۀ مکاتب و دیدگاه‏های مربوط به صفات الهی، اصل کمال الهی مورد تأکید قرار گرفته است؛ اما طرفداران الهیات پویشی در عین اذعان به کمال الهی، صفات الهی را به نحوی تفسیر می‏کنند که نتیجۀ آن، عقیده به «کمال نسبی» برای خداست. این تفسیر هم با خداباوریِ توحیدی/ کلاسیک و هم با ادلۀ عقلی ناسازگار است. در این مقاله، با رویکرد فلسفه دین، دیدگاه الهیات پویشی دربارۀ کمال الهی را در پنج محور اصلیِ ...

شناخت و تحلیل اسماء حسنای خداوند در قرآن کریم از دیر باز مطمح نظر قرآن پژوهان بوده است. در این میان به رویکرد تربیتی اسماء حسنای الهی در پایان آیات کمتر پرداخته شده است. در این پژوهش که در آن از روش مطالعه کتابخانه ای استفاده شده، این رویکرد مورد توجه ویژه قرار گرفته است. نگارنده کوشیده است تا اسماء حسنای الهی در پایان آیات را از دو جنبه مورد بررسی قرار دهد؛ اول آنکه نشان دهد بین اسماء الهی د...

شئون وصفات امام معصوم (علیه السلام) به عنوان یکی از مسائل اصلی در کلام شیعه مورد توجه علمای شعیه بوده است. هر چند ائمه (علیه السلام) جملگی یک نورند ولی در این میان امام هشتم (علیه السلام) به عنوان شخصی که بیشترین روایات در این باب از ایشان روایت شده، از اهمیت ویژه¬ای برخوردار هستند. این بحث از آنجا اهمیت بیشتری پیدا می کند که بنابر تعالیم اسلامی مورد تأکید فراوان قرار گرفته است. در این زمینه آی...

هدایت مخلوقات به سوی کمال از سنت های الهی است. دستگاه آفرینش با هدایت تکوینی، انواع موجودات را به سوی کمال مناسب خویش سوق داده است، ولی انسان را از نوع هدایت تشریعی با ارسال پیامبران و انزال کتاب به تکامل می رساند. از دیدگاه قرآن و عهدین، انسان شبیه به خدا آفریده شده است، ازاین رو هدف از خلقتش، تکامل روحی و معنوی به همراه دانش است. شباهت انسان به خدا درگرو رحمت الهی و فراگیری صفات اخلاقی خدا و ...