نظریه عقلانیت و معنویت تلاش دارد با پیوند میان معنویت و عقلانیت، رنج‏های بشری را چاره کرده، آرامش برای انسان هدیه آورد؛ هدفی که دین را- به جهت ناتوانی از شناخت رنج‏های اصلی بشر و راه علاج آنها در دنیای معاصر- از تأمین آن ناتوان دیده، معنویت را در عصر حاضر جایگزین مناسب آن می‏داند. این رویکرد به عنوان یک نظریه طبعاً باید از چارچوب و ساختار صحیح برخوردار باشد و تأکید زیاد نظریه‎پرداز بر عقلانیت که...

سید مرتضی از عالمان به نام امامیه در قرن پنجم در زمره دانشمندانی است که جنبه ی عقلانیت در آثار آنان بسیار قوی بوده و همین قوت عقلانیت، نقش بسزایی در مخالفت جدی وی با خرافات داشته که آن هم ریشه در جهل و نادانی بشر دارد. باورهایی از قبیل اعتقاد به فال بد یا طیره و نیز شوم بودن برخی موجودات. عقلانیت نزد سید مرتضی تا بدان حد از اهمیت است که وی افرادی که از سر تقلید و بدون تعقل معتقد به حق بوده و مب...

مسئلة عقلانیت علم، نیازمند بستری برای طرح چیستی عقلانیت است تا در چهارچوب مفهومی از عقلانیت، بتوان چگونگی عقلانیت ماجرای علم را به تصویر کشید. نگارنده در این مقاله تلاش می‌کند تا با استفاده از مفهوم عقلانیت هدف ـ وسیله نشان دهد که چگونه می‌توان چنین بستری را فراهم آورد. برای این کار می‌بایست علم را به‌ عنوان یک فرایند در نظر بگیریم که در آن با مفروض گرفتن اهدافی، می‌توان عقلانیت دست‌یابی به این...

به عقیدۀ برخی متفکران غربی، نشاندن انسان زمینی و مقهور در کنار خدایی آسمانی و قاهر جز به قیمت ازخود بیگانگی انسان و حلول شخصیتی بیگانه در ذهن و روان او تمام نمی شود. اساساً تلقّی آدمی از الیناسیون (ازخود بیگانگی) و چگونگی آن، رابطۀ مستقیم با نحوۀ تلقّی وی از انسان و ماهیت او دارد؛ البته، نوع نگاهی که انسان به خداوند دارد و خدایی که یک آیین معرفی می کند، متغیّر دیگری است که در آن سویِ معادلۀ انسان و ...

مصرف مثل دیگر رفتارهای انسان می تواند عقلانی یا غیرعقلانی باشد؛ ولی نظریه های کنونی در حوزه تحلیل عقلانیت مصرف کننده فاقد معیاری میان ذهنی(مشترک بین همه افراد) برای تفکیک رفتارهای عقلانی و غیرعقلانی مصرف هستند. در این پژوهش کوشش شده است تا با استفاده از روش های ترکیبی کیفی و کمّی، یک معیار میان ذهنی برای سنجش عقلانیت مصرف شناسایی و تدوین شود. در فاز اول پژوهش مصاحبه های عمیق با یازده نفر از خبرگ...

اوایل قرن بیست و یکم، شاخۀ جدیدی از حوزۀ علوم‌ شناختی به نام «علوم‌ شناختی دین» توجه محققان بسیاری را به خود جلب کرده است. محققان در این شاخه به دنبال بررسی مکانیزم‌های‌ ‌شناختی هستند که باورهای دینی را در انسان تولید یا تقویت می‌کنند. نظریه‌ها و همچنین شواهد تجربی علوم‌شناختی دین‌‌، پرسش‌های فلسفی و الهیاتی بسیاری را به دنبال داشته‌ است. یکی از مهم‌ترینِ این پرسش‌ها این است که آیا این یافته‌ها ...