جامعه اسلامی یا جامعه ایمانی ؟     حجت الاسلام محمد سروش محلاتی 1   1- استاد حوزه علمیه قم و عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه   خلاصه   ایمان اصل و اساس بنیادین در دین اسلام است و عمل صالح از آن برمی خیزد. آیات قرآن کریم نیز بر این نکته تأکید دارد که نقش ایمان بسیار ممتاز بوده و منشأ نتایج مثبت بعدی است. با توجه به این نکته، نتایج مختلف و متعددی در رابطه با وظایف حکومت حاصل می گردد، از جمل...

چکیده طلب حقیقت ایمان از جان انسان،شأنی مهم و مبنایی در طرح دین برای سعادت و تقرب او به حضرت حق جل و علا است. طرح موضوع ایمان در میان دین پژوهان، ابعاد گوناگونی را تشکیل داده که مهمترین این ابعاد، چیستی ایمان و رابطه آن با معرفت بوده و از دغدغه های دیروز و امروز دین پژوه است و نقشی مهم در رهیافت های عالمانه نسبت به دین داشته و در زمینه های سیاسی و اجتماعی نیز بروز دارد. در بخش نخست جستار حاض...

برخی متکلمان بزرگ اسلامی، و پیش از همة آنها سید مرتضی (قده) برآنند که اگر شخصی حقیقتاً مومن شود، محال است از ایمان برگشته و کافر گردد. این متکلمان برای اثبات نظریة خود به دلیل عقلی و نقلی تمسک کرده اند. دلیل عقلی آنها این است که مومن مستحق پاداش ابدی و کافر مستحق کیفر ابدی است. پس اگر مومن، کافر شود، اجتما ع پاداش و کیفر ابدی پیش می آید که محال است. در این نوشتار، این استدلال نقد شده است. هم چنی...

در منطق ادیان وحیانی، ایمان اساس نجات و رستگاری است. در نتیجه، پرسش از ماهیت ایمان و دغدغه فهم آن، امری مهم و ضروری می نماید. از سوی دیگر، متکلمان در طی تاریخ، رویکردهای متفاوت و گاه متعارضی در مورد آن ارائه کرده اند. از جمله برخی آن را از سنخ معرفت و تصدیق عقلی و در مقابل گروهی آن را امری عقل گریز می دانند، برخی آن را از جنس عمل تعریف کرده و گروهی نیز برای آن ماهیتی از جنس اعتماد و وفاداری قائ...

  یکی از مسائلی که همواره مورد نزاع بین متکلمان و فیلسوفان اسلامی و غربی بوده، مساله رابطه ایمان با عمل است. در دین اسلام، هر یک از ایمان و عمل ارزش استقلالی دارد و خود مورد نظر شارع است. کانت، در آثار خویش ایمان را امری معرفی می‌کند که یکسره مربوط به اخلاق و عقل عملی است و برای رسیدن به ایمان معرفت را کنار زده و دست عقل نظری را برای درک مابعدالطبیعه کوتاه می‌داند. در نگاه مطهری</...

فلسفه دین که امروزه به عنوان یک علم شناخته می‌شود پیشینه چندانی ندارد. در این مقاله می‌کوشیم پس از تبیین ابعاد مختلف فلسفه دین تمایز آن را با کلام قدیم، کلام جدید، و الاهیات نشان دهیم. تعریف فلسفه دین تابعی از تعریف فلسفه و دین است. با توجه به اینکه تعاریف متعددی از فلسفه و دین وجود دارد، طبعاً تعاریف فلسفه دین نیز یکسان نیست. تعریف مورد پذیرش از فلسفه دین در این مقاله عبارت است از: فعالیتی عقلا...

در طرح ادیان توحیدی، ایمان به خدا و عالم غیب از مهم­ترین حقایقی است که مسیر انسان را در جهت رسیدن به نیک بختی هموار می‌سازد. بر پایه تحلیل هستی‌شناسانه ایمان در حکمت متعالیه، میان ایمان و علم چنان پیوندی برقرار است که احکام علم از جمله مختصات هستی‌شناختی آن چون وجودی بودن، ذو مراتبی و قاعده اتحاد را نیز می‌توان به حقیقت ایمان نسبت داد. گرچه در فهم اولیه کلمات صدرالمتألهین حقیقت ایمان از شئون عق...

ایمان، در حقیقت یکی از دو فصل ممیز انسان است و انسان با بهره مندی از ایمان و علم به مراتب عالیهء کمال می رسد. از این رو شناخت "حقیقت ایمان " برای بشر ضروری و مفید است. این مقاله بر آن است که حقیقت ایمان را از دیدگاه دو فیلسوف عالم تشیع یعنی صدرالمتألهین شیرازی و علامهء طباطبایی بررسی کند و نظر این دو فیلسوف شرق را در این خصوص جویا شود. با مراجعه به کتاب های این دو فیلسوف الهی روشن می شود که ملأ...

ایمان در اندیشه‌ی دینی از بالاترین ارزش برخوردار است، ولی همیشه این سؤال مطرح بوده است که آیا همه‌ی مؤمنان از ایمانی یکسان و مشابه و در نتیجه از ارزشی مساوی برخوردارند؟ به عبارت دیگر، آیا ایمان و کفر افزایش و کاهش‌پذیر است؟ پذیرفتن هر یک از دو طرف مسأله، نتیجه‌ی پاسخ به سؤالاتی است از قبیل این‌که آیا ایمان و کفر امری بسیط است یا مرکب؟ و آیا عمل در حقیقتِ آن دو دخیل است یا خیر؟ دانشمندان اسلامی ...

در باب توجیه و تبیین ایمان نظریه‌های بسیاری مطرح شده که از جمله آنها، نظریه ویلیام جیمز با عنوان اراده معطوف به باور است. در این جستار با اشاره‌ای به مفاد اصلی دیدگاه جیمز به بازخوانی نظریه بر اساس موارد   مورد تایید و نقدهای گفته شده پرداخته‌ایم. محورهای اصلی مقاله عبارتند از: دخالت ابعاد عاطفی – هیجانی در شناخت و ایمان، مجموعه دلبستگی‌های آدمی به عنوان ملاک داوری، حق ایمان یا ایمان حقیقی، توس...