میشل فوکو، از اندیشمندان بسیار تأثیرگذار معاصر در جهان بود. او نقدهایی جدی به اندیشمندان پیش از خود مطرح کرد و از بسیاری از آن ها نیز تأثیر پذیرفت. این مقاله در پی بررسی مبانی معرفتی دیرینه شناسی او با کنکاش در کلیدواژه های اصلی و مرتبط اندیشۀ او با این موضوع است. برای دستیابی به این هدف، پس از ارائۀ نمایی کلی از فوکوی ساختارگرا و بررسی مفاهیمی همچون دیرینه شناسی، اپیستمه و گفتمان به این پرسش ه...

منطق فازی را اولین بار در سال 1965،  پروفسور لطفی­زاده در مقاله­ای با عنوان « مجموعه های فازی» مطرح کرد که می­توان آن را نخستین قدم در راه رسیدن به نگرش فازی در عرصه­ معارف بشری دانست. منطق فازی با نگاهی خاکستری به جهان واقعیت، در پی آن است که حقایق خارجی را بطور کامل و آنگونه که هست به تصویر بکشد. جنبه های معرفتی، فلسفی این نگرش که اساساً خاستگاهی فنی، مهندسی دارد بیشتر پس از موفقیت های چشمگیر ...

مسئله ی اصلی نوشتار حاضر، بررسی رابطه ی علم دینی با علوم اجتماعی رایج و تبیین مساعدت هایی است که علم دینی می تواند برای حل پاره ای از مشکلات علوم اجتماعی داشته باشد. نویسنده پس از مرور مجموعه ی رویکردها یا گفتمان های موجود درباره ی رابطه ی علم و دین، رویکرد تأییدی یا تکمیلی میان علوم دینی و علوم اجتماعی را پذیرفته است و تصریح دارد که علی رغم تفاوت های جدی در موضوع قلمرو و روش دین و علم مبانی و ...

هدف: هدف تحقیق حاضر ارزیابی آراء دو تن از اندیشمندان جریان فکری «اسلامی‌سازی دانش» است. در نیمة دوم قرن بیستم، عطاس در مالزی و فاروقی در آمریکا، طرح کلی اسلامی‌سازی دانش را مطرح کردند. با وجود تمایز جدّی میان آرای این دو، فصل مشترک اندیشة آنها این بود که دانش غرب به خصوص در حوزة علوم انسانی، باید اسلامی شود. بر این اساس، آنها به ارائة الگو‌هایی از اسلامی‌سازی این دانش سکولار پرداختند تا بتوانند ...

آرمان علم رها از ارزش­های غیرعلمی، در چند دهة اخیر در کانون فلسفة علم و معرفت­شناسی قرار گرفته است و طرف‌داران آن با هشدار دربارة پیامدهای ناگوار این تأثیر، استدلال­هایی بر لزوم پیراستگی ساحت علم از ارزش­های اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و... ارائه کرده­اند. در مقابل، عده­ای این آرمان را دست نایافتنی یا نادرست شمرده و در برابر آن، پیامدهای ناگوار عدم ارزش‌باری علم را بازگو کرده­اند. استدلال ریسک استقر...

تاریخ‌گروی نظریه‌ای است که همة پدیده‌ها و حقایق را در بستر تاریخی وقوع آن تفسیر می‌کند. قرآن آخرین وحی آسمانی خداوند در فرهنگ و اجتماع بشر است. آیا نظر به سویه بشری نزول آن در یک بستر زمانی معین و با مخاطبان مشخص در آن زمان، ما را ناگزیر می‌سازد که قرآن را بر اساس تاریخ‌گروی مقوله بندی کنیم و هویت الهی و جاویدان آن را محکوم گذر زمان سازیم؟ یا آن که اساساً تاریخ گروی موضوع و متعلّق معلومی داشته، و...

مفهوم سیاست از جنجالی ترین و پیچیده ترین مفاهیم کلیدی در علوم انسانی است که اندیشمندان علوم سیاسی در مورد آن اجماع نظر ندارند مهم ترین دلیل آن، وجود ابهام در محتوا و مؤلفه ها و پیش فرض های آن است، زیرا علم سیاست از زیر مجموعه های علوم انسانی است که همواره با پیش فرض های خاصی قرین است و لذا هرگونه بحث از اصول و مبانی علم سیاست مسبوق به نظریه و اعتقادات است، از این رو تفکیک دانش سیاست از ارزش ها ...

ادبیات تعلیمی، گستره وسیعی از ادبیات را در بر می‌گیرد. بسیاری از شاعران ادوار مختلف شعر فارسی که اشعار تعلیمی سروده‌اند؛ با علـــوم مختلف رایج در زمان خود آشنا بوده‌اند و بدین گونه بر غنای ادبیات تعلیمی افزوده‌اند. از جملۀ این علوم، علم کلام است. شاعران اشعار خود را با توجه به مباحث مطرح در حـوزۀ کلامی که بدان معتقد بوده‌اند؛ سروده‌اند. در واقع می‌توان شعر را نموداری از اعتقادات شاعر دانست که ب...

علم کلام به عنوان یکی از علوم اسلامی، بازتاب گسترده­ای در میان صوفیه و آثار صوفیه داشته است. صوفیه به منظور حفظ جایگاه خویش در میان دیگر فرق اسلامی، اثبات موضوع علم خویش، بیان فلسفه احکام و پاسخ گویی به شبهات مخالفان نیازمند علم کلام اند؛ زیرا پاسخ گویی به شبهات مخالفان و پرسش­های مربوط به فلسفه و حکمت احکام از وظایف کلام اسلامی و متکلمان است. هجویری در اثر خویش کشف المحجوب از مناظرات و مجادلات...

عموماً گمان می‌شود که مسلک اصالی ملاصدرا در مسئلة مطابقت همان تمسک بر مبناگرایی غالب و تطابق ماهوی بوده است. این در حالی است که مبانی فلسفة صدرایی در باب انتزاعی‌بودن ماهیت، به صورت جدی نظریة تطابق ماهوی را به چالش می‌کشد. بر این اساس در حکمت متعالیه مسئلة علم و کیفیت تحصیل اقسام آن برای نفس به شیوه‌ای متفاوت مطرح می‌شود. وی معتقد است، دستکاری نفس ناشی از ابهام و واضح‌نبودن ادراکات است که به علت...