در نگاه اساطیری و دینی ملل مختلف، انسان با درختی مقدس و گیاهی نمادین به زندگی وارد می شود. به بیانی دیگر، انسان روییدنی ست، همچون درخت. انسان نخستین در اساطیر ایرانی از درون ریواسی می روید که دو نیمه می شود و جفت نرینه و مادینه بشری را می سازد. در نگاه دینی، زندگی بشر از باغ بهشت شروع می شود و با نزدیک شدن به درخت ممنوعه و خوردن میوه آن، در زمین خاکی ادامه می یابد و در آخرت نیز در همان باغ موع...

سفال به عنوان نخستین کتاب مصور بشر، از دیرباز بستری بوده برای نمایش احساس و بیان اندیشه های انسان. پایداری و ماندگاری فرهنگی این نقوش دیرپا بر بستر سفالینه هایی از هزاره های پیشین تا روزگاران پس از اسلام نمادی است از امتداد فرهنگ قوم ایرانی و ره آوردی برای هنرمندان امروز که آرمانشان ماندگاری واحیای آن تأثیرات مثبت و کارآیی است که درگذشته بدان رسیده اند. از میان این نقوش آنچه بیش از همه به چشم م...

شعر منقبت یکی از رایج ترین انواع شعر فارسی است که تاریخ هزار ساله دارد. شاعران منقبت گوی معاصر در مقایسه با پیشینیان خود چه در قالب و چه در محتوا تغییراتی پدید آورده اند. ما در مجموعه شعرهای منقبت به ترکیب هایی برمی خوریم که با اسطوره های ایرانی پیوند خورده اند. برای نمونه واژه «شاه» در ترکیبات: «شاه مردان علی»، «شاه ولایت»، «شاه نجف» و یا واژه «مهر» با نام حضرت علی (ع) مانند «مهرعلی» این ترکیب...

ایران کشوری کهن و متمدن بوده است و با کمی ‎دقت در متون حماسی آن که بن مایه‎های فکری کهن دارند و اسطوره‎ها‎ را در خود جای داده‎اند می‎توانیم ردپای بسیاری از پدیده‎های اجتماعی را که در جوامع کهن – نه فقط جوامع مدرن- هم وجود داشته‎اند بیابیم و از این طریق ادعا کنیم که با جامعه روبرو بوده ایم. به ویژه جامعه‎ای که هویت در آن شکل گرفته بوده و احساسات ملی مردمانش از آن حمایت می‎کرده است. ادبیات تولید ...

حضرت مریم(س) در اسلام تندیس جاویدان دعاست، عظمت این پاک بانوی محراب بدان گونه است که خداوند سبحان، سوره ای بلند در وصف والای او بر گستره هستی فرود آورد. و در قرآن او را به عنوان نشانه و اسوه ایی برای زنان و مردان مومن، و یکی از بانوان کامل و انسانهای برجسته بهشتی معرفی میکند. حضرت مریم از مباحث مشترک نزد مسیحیت و اسلام است که بازتاب آن به صورت آثار نقاشی در نگاره های ایرانی موضوع مورد بررسی در ...

هنر ایرانی هدیه ی جاویدان ملت ایران به جامعه ی جهانی بوده است. از جمله آثاری که سهم بارزی در شناسایی فرهنگ ، تمدن و هنر ادوار کهن ایران زمین داشته است، آثار کنده کاری و مهرها است که تحقیق درباره ی آنها مجهولات بی شماری را مرتفع می سازد. عهد ساسانی یکی از درخشان ترین ادوار هنر و صنایع ایران است که به اوج پیشرفت خود رسید. در این عهد هنر منبت کاری و حکاکی توسعه بیشتری داشت. شمار زیادی از نقش مهره...

حیوانات، همواره در زندگی انسان، نقش و جایگاه ویژه­ای داشته­اند به طوری که گاهی اوقات به عنوان موجودی مقدس و اساطیری، مورد ستایش و توجه ویژه قرار گرفته­اند. گاو، یکی از حیواناتی است که از آغاز شکل­گیری تمدن، در جای جای جهان، مورد توجه بشر قرار گرفته و در ایران باستان نیز یکی از نمودهای خاص حضور ایزدان بوده و سیمای اساطیری ویژه­ای داشته است. شاهنامه به عنوان نامه­ی نسل­های ایرانی و سرو سایه فکن ف...

توجّه بسیار دانشمندان به شخصیّت و نام مرداس، علیرغم ناچیز بودن ذکری که از او در شاهنامه رفته، مدیون اهمّیّت پسرش ضحّاک در اساطیر ایرانی است. نبود نام و نشان او در متون اوستایی و تشویش صورت‌های نگارشی آن به خط پهلوی در متون فارسی میانه و کثرت بیش از حدّ گونه‌های مضبوط آن در متون اسلامی و همسانی نوشتاری و احتمالاً آوایی صورت مضبوط در شاهنامه با نام خاصّ عربی مرداس مسائلی هستند که این شخصیّت و نامش را در ا...

نریوسنگ یکی از ایزدان کهن ایرانی است که در جهان زرتشتی به عنوان فرشته‌ای نیرومند قد برافراشت و در اساطیر مانوی نیز موقعیت مرکزی خویش را تثبیت کرد. زوال شهرت و اهمیت یک ایزد یا درخشیدن و اهمیت یافتنش معمولاً با دگردیسی‌هایی در نظام فرهنگی هم‌راه است و به تحولی در ساختار و روابط جفت‌های متضاد معنایی (جم) مرکزی تعیین کنندة آن نظام فرهنگی باز می‌گردد. این مقاله بر آن است تا مسیر تحول ایزد نریوسنگ...

ظروفی را که جانورسان بوده و دارای روزنه ورود و خروج مایع باشند تحت عنوان ریتون طبقه بندی می کنند. ریتون ها ظروف آشامیدنی هستند که در هنر ایران بسیار به چشم می خورند. موجودات مورد استفاده در ساخت این ریتون ها شامل انواع حیوانات واقعی و تخیلی می شود. در دوره اشکانی با توجه به گستردگی قلمرو اشکانیان می توان شیوه ها و سبک های متفاوتی را در ساخت این ریتون ها تأثیرگذار دانست. تنوع سبکی موجود در شکل و...