قصه گویی و داستان پردازی از دیر باز بهترین وسیله برای انتقال مفاهیم بوده است، زیرا لطافت و شیرینی که در داستان وجود دارد می تواند بهترین وسیله برای القاء هدف باشد. هزار و یک شب نیز از جمله ی این گونه داستان ها است. زیرا شهرزاد قصه گو که راوی داستان های آن است نیز هدفی خطیر را بر عهده گرفته است و بین مرگ و زندگی دست و پنجه نرم می کند. بنابراین برای عملی ساختن هدف خویش از روایت قصه کمک گرفته است ...

در میان داستان های خمسه­ی نظامی، ماجرای عشق خسرو پرویز، پادشاه ساسانی به شیرین برادر زاده­ی بانوی ارمن، به سبب رنگ ملی و برخورداری اززمینه های افسانه ای و غنایی از زیبایی و اهمیت خاصی برخوردار است. امیرخسرو دهلوی دومین منظومه­ی خمسه­ی خویش را به این داستان اختصاص داده است. او با آنکه سوژه و سیر اصلی داستان را مطابق روایت نظامی سروده است اما تغییراتی نیز در جریان داستان ایجاد کرده است. ضرورت و ا...

میرِ نوروزی یکی از جشنهای ملی ایران بوده که در بهار با شکوه تمام برگزار می شده است و در شعر حافظ، نمود یافته است. شارحان حافظ، در شرح این جشن، بسیار سخن گفته اند؛ اما هیچ یک، آنچنان که باید فلسفه وجودی این جشن را درک نکرده و حتی گاه مطالبی ضد و نقیض درباره این جشن آورده اند. نگارنده در این جستار کوشیده است، این جشن کهن را از زوایای گوناگون بکاود و ژرف ساخت آن را روشن سازد. برخلاف تصوّر عموم و نظر...

در اوایل دورة سلطنت قباد پادشاه ساسانی (486- 531 م) جنبشی مهم به رهبری مزدک، با دلایل گوناگون اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، رخ داد؛ که پادشاه نیز، برای تضعیف موقعیت بزرگان و روحانیان، از آن حمایت کرد. طبیعتاً بزرگان با جنبش مخالفت کردند و قباد را از سلطنت خلع کردند و او فقط با حمایت هیاطله توانست دوباره به تخت سلطنت بازگردد. سالیان بعد، اتحاد دوبارة بزرگان و روحانیان با خسرو- پسر سوم قباد- منجر به ا...

این مقاله به روش تقابل کلی دو داستان را مقایسه کرده: «پارسا زن» در «الهی‌نامه» عطار داستانی در بیان اهتمام زنی در اثبات عفت و زهد خود که از رهگذار عدم تسلیم به خواهش‌های ناپاک متهم به خیانت شده، به اضطرار راهی سفر می‌شود و در مقابله با ناملایمات و بلایا، به مستجاب‌ الدعوگی رسیده عفیف و شریف به وصال دوبارف شوی می‌رسد؛ و داستان «هزار و یک‌شب آلاتی‌یل» در «دکامرون» اثر بوکاچیو، ر...

زوال خاندان پهلوانان سیستان و حملۀ بهمن اسفندیاران به آن شهر حد فاصل بخش‌های اساطیری و پهلوانی و قسمت­های تاریخی‌تر در حماسۀ ملی ایران است و می‌توان آن را منادی پایان عصر پهلوانان دانست. مفصل‌ترین روایت این واقعه در منظومۀ حماسی بهمن‌نامه آمده‌است. مقالۀ حاضر، با بررسی برخی نکات درونی این روایت و مقایسۀ آن با سایر روایت‌های داستان، به این نتیجه رسیده‌ است که روایت حاضر پرداختۀ دیلمیان بوده‌است....

این مقاله به روش تقابل کلی دو داستان را مقایسه کرده: «پارسا زن» در «الهی‌نامه» عطار داستانی در بیان اهتمام زنی در اثبات عفت و زهد خود که از رهگذار عدم تسلیم به خواهش‌های ناپاک متهم به خیانت شده، به اضطرار راهی سفر می‌شود و در مقابله با ناملایمات و بلایا، به مستجاب‌ الدعوگی رسیده عفیف و شریف به وصال دوبارف شوی می‌رسد؛ و داستان «هزار و یک‌شب آلاتی‌یل» در «دکامرون» اثر بوکاچیو، ر...

یکی از جایگاه¬هایی که زن گاهی در آثار کلاسیک فارسی در آن قرار می گیرد، جایگاهی است که در آن به عنوان کنیز، در خدمت فرد یا گروهی از افراد دیگر است. زن در این جایگاه، در نقشی منفعل و اغلب به عنوان یک هدف جنسی صرف و در خدمت غرایز فردی در جایگاه اجتماعی بالاتر است. هدف این جستار ارائه تحلیلی از کنیزک به عنوان عاملی داستانی در مثنوی مولوی است. بدین منظور از الگوی کنشگرهای گریماس که الگویی کارآمد در ...

«طالبی» گویندۀ سدۀ دهم هجری قمری که پارسی و تازی، نیک می‌دانسته، در تاریخ 947 هـ.ق، به نظم «شوق‌نامۀ محمّدی» در قالبِ مثنوی مبادرت ورزیده و در سال 949 هـ.ق آن را در مکّۀ معظّمه به پایان رسانده است. استنساخ این نسخۀ منحصر به فرد، به خطّ نستعلیقِ متوسط با قلم کاتبی به نام «ساقی بن سلیمان»، در سال 950 هـ.ق به انجام رسیده است. «طالبی» در «شوق نامه»، داستان سفر روحانیِ بلوقیا ـ پادشاه مصر ـ را به قصد زیار...