یکی از شخصیت‌های برجستۀ ادبیات عرفانی تاجیک، میرسیدعلی همدانی است که در رشد ادب و عرفان تاجیک نقشی نظرررس داشته است. میرسیدعلی از مکتب تصوف، به‌خصوص طریقت کبرویه، مهم‌ترین مسائل علاقه‌مند به تصوف را آموخته و با اثرپذیری از مکتب عرفانی و ادبی سنایی غزنوی، عطار نیشابوری و مولانا جلال‌الدین رومی در پیشرفت ادبیات عرفانی سهمی بزرگ داشته است. چهل اسرار که مجموعۀ ۴۱ غزل است، مثنوی هفت</em...

شاعران پارسی گوی اصفهان در طول تاریخ چندین صد ساله ادب فارسی درخششی خاص داشته اند. شاعر نام آور قرن ششم هجری، جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی را همه شعر شناسان و ادب دوستان می شناسند و منزلتش را می دانند، اما آیا تا قبل از قرن ششم نیز در اصفهان شاعران پارسی گوی بوده‌اند؟ ! بیت زیر از جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، بیانگر آن است که او خود و معاصرانش را باقی ماندگان نسلی از شاعران بزرگ می داند که در ...

حضرت میرسیدعلی همدانی یا به تعبیر صمیمانة مردم تاجیکستان «حضرت امیرجان»، از عرفای بزرگی است که اصول و مبانی تعلیماتش فراتر از حوزۀ فرهنگی و تمدنی‌ اوست. در این مقاله، پس از ذکر شرح‌حالی کوتاه از این عارف وارسته، دربارۀ طریقة عرفانی او بحث شده و این سالک صاحب‌دل خوشه‌چین خرمن بزرگانی همچون خواجه‌ عبدالله انصاری، شیخ اکبر محی‌الدین‌بن عربی، ابوحامد غزالی، شیخ ‌فریدالدین عطار، سنایی غزنوی، مولانا ...

مسئلۀ اساسی در این پژوهش، اندیشۀ توحیدی در آثار سنایی است. این اندیشه، بخش مهمی از اندیشه هایِ بیشتر عارفانِ مسلمان را تشکیل می دهد. نگارنده در سه بخش می کوشد اندیشۀ توحیدی را در آثار سنایی نشان دهد. برای همین منظور، پس از ذکرِ توحید و اقسامِ آن، در بخش اول می¬گوید که مراد سنایی از توحید وجودی، تأکید بر جنبۀ شهودیِ آن است. در بخش دوم بیان می کند که سنایی، ابن¬عربی¬وار، راه¬های معرفت¬الله را با بحث ب...

از عهد امیر اسماعیل و برادرش نصر در نتیجه غزوات سامانیان در حدود بلاد غیر مسلمان ترکستان عده کثیری از ترکان به ماوراءالنهر راه یافتند. احتمال زیادی می رود که فائق خاصه، فرد مورد نظر در این پایان نامه، نیز از این دسته بوده باشد. او توانست بتدریج نردبان ترقی را طی نموده و در سلک بزرگان و امراء دربار سامانی در آید. به طور مسلم فائق فعالیت خود در دربار سامانی را به عنوان خدمتکاری ساده شروع کرده و پ...

چکیده هجرت امام رضا (ع) از مدینه به ایران، خراسان را قبله دل های پیروان آل علی (ع) گردانید و ذهن و زبان شاعران پارسی گوی با سیره و سیمای رضوی پیوند یافت. سنایی غزنوی شاعر پارسی گوی قرن ششم هجری در پی تحوّلات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی پیشگام شد و پس از آن، پردازش سیمای رضوی یکی از موضوعات مهم در شعر شاعران پارسی گوی گردید. این پژوهش با هدف تبیین جلوه های سیمای امام رضا (ع) و برابری یا برتری آن با س...

یکی از بخش های برجسته در منظومه‏های نظامی، معراج‏نامه‎های اوست که وی آنها را به تقلید از سنایی غزنوی سروده است. مطالعۀ این بخش از خمسۀ نظامی بیانگر آن است که شاعر در توصیف این واقعۀ عظیم دینی و تاریخی به منابع سیره و تفسیر توجه ویژه داشته و حوادث را آن‎گونه که در این منابع آمده، البته با نگاهی کلی‎تر و با بیان هنری و شاعرانۀ خود به رشتۀ نظم درآورده است. آنچه در معراج‏نامه‏های نظامی قابل‎توجه می...

مثنوی حدیقه الحقیقه سنایی، حکایات متعدّدی دارد که شاید اغلب آنها در آثار پیشینیان ادب فارسی و عربی نقل شده باشد. در این نوشتار به تحلیل و مطابقت تعدادی از حکایات حدیقه با سرچشمه های آن حکایات، در چهارچوب ساختار قصّه و حکایت پرداخته ایم. اینکه سنایی تا چه حد در اقتباس حکایات، ساختار پیشین آنها را حفظ کرده، چه نوآوری هایی داشته است و نیز بررسی مشترکات و اختلافات آنها، از بحث های این نوشتار است. نتا...

چکیده هجرت امام رضا (ع) از مدینه به ایران، خراسان را قبلة دل‌های پیروان آل علی (ع) گردانید و ذهن و زبان شاعران پارسی‌گوی با سیره و سیمای رضوی پیوند یافت. سنایی غزنوی شاعر پارسی‌گوی قرن ششم هجری در پی تحوّلات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی پیشگام شد و پس از آن، پردازش سیمای رضوی یکی از موضوعات مهم در شعر شاعران پارسی‌گوی گردید. این پژوهش با هدف تبیین جلوه‌های سیمای امام رضا (ع) و برابری یا برتری آن با ...

غزل یکی از قالبهای روان شعر فارسی است وکمتر شاعری را می توان در تاریخ ادبیات یافت که غزل نسروده باشد قالب غزل  بعد از استقلال و جدا شدن از پیکره قصیده و تحول شگرفی که در قرن ششم توسط  شاعران این دوره در آن ایجاد شد، در طریق تکامل خود سه شیوه و مسیر مبرز  داشته ١ _ شیو: غزل سنایی غزنوی به توسط غزلیات عرفانی و شورانگیز مولوی به کمال رسیده است . ٢ .طرز غزل  انوری که مبشر غزلیات دلنشین و زیبای سعدی...