حس‌‌آمیزی به عنوان یکی از اسالیب هنری در ادبیّات فارسی سابقۀ کاربرد طولانی دارد. در این پژوهش به بررسی حس‌‌آمیزی در مثنوی مولانا پرداخته می‌‌شود. ابتدا گونه‌‌های حس‌‌آمیزی از نظر ساختار دستوری و نحوۀ ترکیب حواس مشخص و سپس انواع حس‌‌آمیزی در مثنوی بر اساس ترکیب حواس (که به صورت جایگزینی دو حس از حواس پنج‌‌گانه ظاهری یا ترکیب یک امر انتزاعی با ویژگی یکی از حواس ظاهری است) بررسی می‌‌شود. مولانا از ...

توجه به زیباشناسی سخن در آثار همه شاعران ــ کم یا زیاد ــ دیده می شود. البته شاعران در غزل و گاهی هم در قصیده به آرایه های ادبی عنایت بیشتری نشان داده اند و در سایر انواع ادب به ویژه در مثنوی کمتر نثاری تونی ــ شاعر عصر صفوی ــ در مثنوی «سَرو و تَذَرو» زیبایی های ادبی را با بلاغت و شیوا سخنی در هم آمیخته و پیکره مثنوی بزمی «سَرو و تَذَرو» را زیبا و با شکوه و هنرمندانه ساخته است. در این گفتار مواردی ا...

اصولاً هر هنرمند بخشی از حافظه قومی مردم روزگار خود را منعکس می کند؛ این حافظه جمعی متشکّل از همه فراز و نشیب های تاریخی، روحی و اعتقادی یک ملّت است و به تعبیری زنجیره ناکامی ها، کامیابی ها، عشق ها، حسرت ها آرزوها، دردها، و خلاصه، تمامی تکانه های روحی یک ملّت، در بستر تحوّلات تاریخی واجتماعی زمان می باشد مثلاً: فردوسی، مظهر حافظه قومی ایرانی در بُرهه تاریخی پیش از اسلام و حافظ، مظهر حافظه جمعی ایران د...

مکتب عرفانی مولانای رومی از مکتب ابن عربی مستقل است. اثبات دیدار مولانا با ابن عربی در دمشق (در سال‌های جوانی مولانا و پیری ابن عربی) و نیز دوستی و مصاحبت و مجالست مولانا با صدر قونوی (بزرگترین مروج و معلم تعالیم ابن عربی) در قونیه (در سال‌های پایانی عمر این دو) یا اشتراک بعضی افکار، برای اثبات این که مولانا تحت تأثیر افکار ابن عربی واقع شده باشد، کافی نیست، زیرا: اولاً – دیدار مولانا با ابن عرب...

چکیده مولانا در شش جلد مثنوی در قالب چهارصد و یازده داستان به بیان عمده ترین موضوعات و اندیشه های مورد نظر خود پرداخته است. این داستان ها همچون حلقه های زنجیر به یکدیگر متّصل هستند، چنان که در دل هر داستان، داستانی دیگر می آورد. نام دیگر داستان در داستان اپیزود است. تعریف لغوی اپیزود چنین است: «داستانی است ضمن داستان که هدف از آوردن آن دادن تنوّع به داستان اصلی است. واقع? جالبی است که بر داستان ...

مثنوی یکی از بزرگ‌ترین آثار عرفانی و اندیشگانی و ادبی به زبان فارسی است که در جهان شرق و غرب، آوازه یافته است. بسیاری از دانشمندان و شاعران و فیلسوفان جهان به مطالعه و خواندن مکرّر آن میل پیدا کردند و برخی بر آن شرح و نقد و تقریظ نوشتند. در ایران نیز از قدیم‌الایّام خصوصاً درویشان و عارفان و شارحان زبان عرفانی، با مثنوی انس و الفت داشتند و شروحی بر آن نوشته‌اند. بنابراین، برخی از نویسندگان در مقال...

از میان آثار مولانا، کتاب گران‌سنگ مثنوی از دیرباز در بسیاری از کشورها بویژه در ایران، ترکیه و شبه قارة هند، مورد توجه گروه‌های مختلف قرار گرفته و آثاری فراوان در پیوند با آن بوجود آمده است؛ اما دربارة این آثار بوجود آمده، تاکنون گزارشی مدون و بایسته ارائه نشده است. بدست دادن گزارش‌هایی علمی و آماری از چگونگی سیر مثنوی پژوهی در کشورهای مختلف، از یک‌سو پای‌گاه مولانا و مثنوی را در آن دیار روشن‌...

عشق در خلق شاهکارهای ادبی نقش بسزایی داشته و جلوه های گوناگونی در آثار ادبی دارد. در مقاله حاضر به شیوة تطبیقی عشق در غزلیات سه شاعر بزرگ ادب فارسی مولانا، سعدی و حافظ بررسی گردیده و بر مبنای گزینش برخی غزلیات آنان، ابیات حاوی نظرات مشترک و متفاوت آن ها در باب عشق بیان شده است. تطبیق عقاید بزرگان ادبیات همچون مولانا، سعدی و حافظ دربارۀ عشق می تواند در روشنگری پیچیدگی های این موضوع جهان شمول موث...

مثنوی بزرگترین و مشهورترین کتاب منظوم عرفانی از زمان خود مولانا مورد توجه علما و عرفا قرار گرفته است. از دیر زمان شرحهایی به زبانهای مختلف برآن نوشته اند و در اثنای شرح پاره یی از لغات آن را توضیح داده اند. درباره لغات مثنوی هم کتابهایی مستقل از قرن نهم هجری به بعد تدوین شده که از میان آنها به فرهنگ مثنوی از عبداللطیف بن عبدالله کبیر و مظهر الاشکال از محمد شعبان زاده که به ترکی و احتمالاً از سده...

مولانا جلال الّدین محّمد بلخی، از بزرگ ترین متفکران و سخن سرایان قرن هفتم هجری قمری است که دو اثر ارزنده بی­مانند او، مثنوی معنوی و غزلیّات شمس، از بزرگ ترین آثار جهان بشری بشمار می رود. هر چند پیرامون چندی و چونی این دو اثر چشم گیر تاکنون پژوهش­ها کرده و سخن ها گفته و نوشته اند؛ باز، جای پژوهش های تازه در پهنه ساختار درون مایه های شگفت انگیر آن ها، هم چنان باقی است. این گفتار برآمد پژوهشی است گذر...