دعا و نیایش وسیله‌ی اظهار عجز و نیاز بنده به خالق و زیباترین جلوه‌ی سرسپردگی و عبودیت در آستان قدس ربوبی است. ابعاد معنوی دعا متفکران را از تحلیل و بررسی‌های نظری بی‌نیاز نساخته است؛ بلکه در خصوص رابطه‌ی آن با قضا و قدر الاهی، نظام علی و معلولی، علم و اراده‌ی خدا و این‌که آیا تأثیر دعا سبب انفعال در ذات خدا می‌گردد یا نه، فیلسوفان اسلامی را به تأمل فراخوانده است. در این جستار، از نگاه سه فیلسوف...

نظریۀ نقادانه کریستوا تحت اصطلاح معناکاوی یا تحلیل معنایی را می توان تلفیقی از دو حوزه نشانه شناسی و روانکاوی تفسیر کرد. این نظریه که چارچوب عمده نقدها و دیگر آرای او بویژه در مورد سوژه سخنگو را شکل م یدهد، از حوز ههای گوناگون دانش از جمله نشان هشناسی و روانکاوی وام می گیرد، اما با وارد ساختن اصلاحاتی بر هر یک از آنها حاصل شده است. همچنین این نظریه می تواند کلید راهیابی به اندیش ههای کریستوا به...

قرآن پژوهان درباره معناشناسی امامت حضرت ابراهیم در آیه 124 سوره بقره اختلاف نظر دارند. در این میان علامه طباطبائی نظریه بدیعی را ارایه کرده، امامت را به «هدایت به امر» معنا می کند چون در برخی از آیات (مانند السجده، 24؛ الانبیا، 72) هدایت به امر وصف امام قرار گرفته چنان که گویی در صدد بیان معنای آن است. هدایت به امر از نظر علامه همان هدایت باطنی تکوینی است که در آیات دیگر قرآن از آن یاد شده است ...

اخلاق هنجاری به عنوان یکی از شاخه های فلسفه اخلاق به دنبال دست یابی به ملاک های اخلاقی برای تنظیم رفتار درست و نادرست انسان است. درباره عامل های دخیل در درستی و نادرستی عموم رفتار انسان ها، دیدگاه های فضیلت گرایی ـ که عملی را روا می دانند که برگر فته از فضیلت باشد ـ، نتیجه گرایی ـ که معیار درستی عمل را خوبی نتیجه های آن می دانند ـ و وظیفه گرایی ـ که معیار درستی عمل را ذات عمل بیان می کنند، نه ن...

ابن­ سینا فیلسوف بزرگ و تأثیرگذار اسلامی در اسلام و غرب است که نظریه اتصال عقل به عقل فعال او یکی از اجزای مهم اندیشه وی و مؤثر بر فلاسفه بعدی است. این نظریه یکی از دو دیدگا­ه مطرح در شناخت­شناسی است و در ساختار هستی­شناسی و جهان­بینی الاهی قرار می­گیرد. همچنین از مصادیقِ یکی از دو نگرش کلان، درباره رابطه (ایجابی یا سلبی) عالم و انسان با مبادی و جزء دسته ایجابی است که خود انسان را هم نادیده نمی­...

گرچه پرسش هایی درباره ی خاستگاه و ماهیت تصورات مان از امر والا و امر زیبا را می توان در متون نویسندگان یونان و روم باستان، و نیز قرون وسطی پیدا کرد، کرسی مفاهیم زیباشناختی در قرن هجدهم، و در تجربه ی انسانی جای دارد. قرن هجدهم، همچنین، جایگاه مفهوم مهم دیگری بنام ذوق است. جستاری فلسفی درباره ی سرچشمه ی تصوراتمان از امر والا و امر زیبا (1757) کوششی است از جانب برک برای ارائه ی تعریفی جامع و مانع ...

جنبش اعتزال یکی از مهم ترین جنبش های کلامی است که اوایل قرن دوم هجری در بصره شکل گرفت. حمایت خلفای عباسی همچون مأمون، معتصم و واثق از آن موجب رشد سریع این جریان شد، به گونه ای که عده زیادی از مردم عراق، از جمله ساکنان بغداد، به این جنبش گرویدند. پس از شکل گیری بغداد در 145 ه.ق. و حضور عباسیان در این شهر معتزله نیز به بغداد روی آوردند. با گذشت زمان، اختلاف هایی میان معتزله بغداد و بصره شکل گرفت ...

ماکس وبر از جمله بنیان­گذاران عمده در جامعه­­شناسی تاریخی است. او نه تنها دغدغه بررسی “تاریخی" مسائل اجتماعی را داشت، بلکه این امر را به­جد به­صورت "تطبیقی" پیگیری می­نمود و آثار خود را با محوریت سرمایه داری غربی و با تاکید بر فرایند عقلانی شدن  پی می‌گرفت. نکته اساسی که در این میان مطرح است، این است که وبر در تمام پروژه خود سعی نمود بین تفسیرگرایی در نظریه و کار تطبیقی در پژوهش، بین تفسیر و تب...

بر اساس نظریۀ امر الهی، خوبی و بدی اعمال وابسته به اوامر و نواهی الهی‌اند و از همین رو، امر/ ارادۀ الهی نقش و نمودی پررنگ در حوزۀ اخلاق دارد. شواهد اولیه بر این نظریه همراه با اشاره‌هایی  به نقش‌ خدا در اخلاق را می‌توان در محاورات سقراط و به‌ویژه رسالۀ اوثیفرون  سراغ گرفت، اما این نظریه، تقریرهای گونه‌گون و تکامل‌یافته‌تری نیز دارد و افزون بر  آباء کلیسا و اندیشه‌ورزانی چون آگوستین، گریگوری کبی...