یکی از کیش­های باستانی ایران که روزگاری قلمروِ خود را در بیرون از ایران نیز گستراند، کیش مانیست. مانی در پایان حکومت اشکانی، در مردینویِ بابل دیده به جهان گشود و در آن­جا مدّعیِ پیام­بری شد؛ امّا مطابق با شاهنامه، او نقّاشی است چرب دست، که از چین در دورۀ شاپور ذوالاکتاف به ایران آمده است. نه تنها این اطّلاعات شاهنامه دربارۀ مانی نادرست است؛ بلکه آن­چه موبد مناظره­کننده با او نیز، بدو نسبت می­دهد و فرد...

هر اثر ادبی، نشان از جهان‌بینی و اندیشۀ صاحب اثر دارد و بر اساس فضای اجتماعی و سیاسی جامعه شکل می‌گیرد. رضا براهنی نویسندۀ رمان رازهای سرزمین من، بسان مصلحی اجتماعی، متأثر از فضای حاکم بر جامعۀ ایران و به‌ویژه تبریز در میان سال‌های 1337- 1357، به بیان افکار اجتماعی-سیاسی خود با هدف اصلاح جامعه دست زده است، ازاین‌رو، تحلیل اندیشه‌های نویسنده از دیدگاه ادبیات پسااستعماری حائز اهمیت است. پژوهش حاض...

فریضه حج به عنوان عبادتی جامع، کامل، تأثیرگذار و حیات بخش جایگاه ویژه ای در دین اسلام دارد و یکی از راه های تعالی روحی مسلمانان است. به همین جهت حکمت ها و اسرار فراوان و درخور توجهی دارد. این موضوع مورد توجه جدی تفاسیر عرفانی نیز قرار گرفته و نگاه معرفت گرایانه و باطن شناسانه آن ها را جلب کرده است که می توان از تاثیر گذارترین و مهمترین آن ها کشف الاسرار، عرایس البیان وتفسیر محیط الاعظم را نام ب...

این پژوهش به منظور بررسی مقولۀ شطح در مثنوی انجام شده است. برای این منظور به شیوۀ تحلیلی- توصیفی؛ نخست با مطالعۀ دو کتاب شرح شطحیات و تذکره الأولیاء و برخی از کتب و مقالاتی که به این موضوع پرداخته اند، حدود و مصادیق شطح تبیین شده است. سپس با مطالعۀ مثنوی مولانا آن چه را که می تواند از مصادیق شطح به شمار آید با نمونه های روزبهان و عطار مورد تطبیق و تحلیل قرار گرفته است و با توجه به گوناگونی مضام...

گاه دیده می شود که شطحیات عارفان مسلمان با مکاتب برآمده از سمبولیسم ادبی یکسان انگاشته می شود. این جستار تلاش می کند در آغاز، این یکسان انگاری را بررسی و رخنه های موجود در آن را آشکار کند. سپس، از طریق تحلیل معنای سمبولیسم و شطح، بیان عناصر بنیادین هر کدام، و مشخص ساختن رابطه آن دو با یکدیگر به وجوه تمایز و تشابه آنها دست یابد، چه دستیابی به آن وجوه است که از آمیختگی شطح صوفیانه با سمبولیسم ادب...

کتاب شرح شطحیات اثر شیخ روزبهان بقلی شیرازی، از عارفان بزرگ قرن ششم هجری، است. از عنوان کتاب برمی آید که موضوع آن درباره شطحیات، سخنان شگفت و غریب عارفان است. هانری کربن، شرق شناس مشهور فرانسوی در سال 1344 هجری برای نخستین بار این کتاب را تصحیح کرد. نسخههایی که وی برای تصحیح متن از آنها استفاده کرده عبارتند از: 1ـ نسخه کتابخانه شهید علی (استانبول) 2ـ نسخه کتابخانه ملا مراد (استانبول) 3ـ نسخه من...

شعر از آغاز حیات بشری، با همۀ لحظات آسمانی و زمینی اش، با انسان همراه بوده است. هرچند شعر در مکتب متعالی اسلام جایگاه واقعی و دینی یافت، در زبان های مختلف به ویژه عربی و فارسی تکامل خود را در قالب های متفاوت نشان داد. اگر شعر و شاعری درخدمت خیر و صلاح جامعه باشد و جامعۀ بشری را به سوی اخلاق فاضله و ایمان به خدا سوق دهد، بدون تردید مورد تأیید اسلام است و قرآن و پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) از چنین ش...

در این مقاله با طرح مفهوم «انگارۀ اجتماعی» و «نظریۀ اجتماعی» و بیان نسبت میان آن‏ها تلاش می شود تاریخ اندیشۀ اجتماعی معاصر ایران مورد بازخوانی انتقادی قرار گیرد. آنچه اندیشۀ اجتماعی دوران معاصر ایران را از پیش از آن متمایز می سازد، واردشدن تأملاتی نظام مند دربارۀ «امر اجتماعی» است که بسیار متفاوت با اندیشه های اجتماعی پیشین در تاریخ اندیشۀ ایران بوده و به همین اعتبار از آن با عنوان «نظریۀ اجتما...

تضارب آرا و نقد و انتقاد میان دو مکتب رایج کنونی ـ لیبرالیسم و اجتماع‌گرایی ـ در عرصۀ اندیشۀ سیاسی معاصر جایگاهی جدی را به خود اختصاص داده است. لیبرالیسم در دورۀ معاصر بی‌شک یکی از ـ اگر نگوییم تنها ـ اندیشه‌های سیاسی غالب است و شاید بتوان مدعی شد که نگاه اجتماع‌گرایی در این دوران قوی‌ترین منتقد و نقدکنندۀ آرای لیبرالی است. درحالی‌که اغلب این اجتماع‌گرایان هستند که به نقد آرای لیبرال‌ها پرداخته...

پرسش از نسبت دو مفهوم «حق» به‌معنای درستی و «خیر» به‌معنای غیرارزشی آن و تقدم و تأخر یا اولویت هر یک نسبت به دیگری از مسائل مهم حوزۀ هنجارهاست که نخست در قلمرو نظری فلسفۀ اخلاق، بخش شایان توجهی از مباحث اندیشمندان را به خود اختصاص داده است. ازآنجا که مباحث بنیادین فلسفۀ اخلاق در خصوص هنجارها منحصر به حوزۀ اخلاق فردی نیست و پاسخ به پرسش‌های آن ساحت اندیشۀ سیاسی را نیز به‌عنوان بخش دیگری از حکمت ...