سطوره از دیرباز پیوندی ناگسستنی با ادبیات داشته است و در همه دوران‏ها، در گونه‏های ادبی بازتاب یافته است.در این میان عطار یکی از سرایندگان سترگ شعر فارسی است که از بازتاب اسطوره‏های گوناگون در دیوان خویش، بهره برده است. عطار با استفاده از اسطوره‏های ملی ،عناصر تاریخی و دینی و طرح شخصیت‏های حماسی در شعر خود، بر نقش هویت‏سازی آنها تأکید می‏کند. عطار در دیوان قصائد و غزلیات خود، آگاهانه و هنرم...

مولوی در غزلی که بررسی ساختاری آن موضوع این مقاله است، برخی از دیدگاه‌های عرفانی خود را نه به صورت بیان صریح، بلکه از طریق ساختار غزل بیان می‌کند. این غزل دارای فرمی اندام‌وار است و در آن، نشانه یا دالّی که بر "باد" دلالت می‌کند؛ اما در شعر حضور ظاهری ندارد، بلکه تبدیل به نماد شده است. غزل مورد بحث به دلیل ساختار ویژه‌ای که دارد می‌تواند بخشی از تشخّص سبکی مولوی را در شعر نشان دهد.

در شعر فارسی هیچ شاعری در شرح و تعبیر مضامین حکمی و عرفانی به اندازة مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی (604 - 672 هـ. ق) از اوزان و ظرفیت­های گوناگون موسیقی بهره برنگرفته است و هیچ سخنوری به اندازة مولانا پای موسیقی را در مضامین گوناگون شعر در میان نکشیده و در تبیین مباحث عرفانی و حکمی چنگ در چنگِ موسیقی نداشته است و در حدّ مولانا از اصطلاحات موسیقایی و نام موسیقیدانان و نیز نام سازها اعم از بادی ...

بیدل دهلوی از گویندگان بزرگ شعر عرفانی در شبه قاره است که سبک هندی را از تنگنای صورت، به فراخنای معرفت رسانید. شعر میرزا عبدالقادر بیدل در عرصه غزل، ادامه  تفکر مولانا جلال الدین محمد بلخی در عرصة شمسیات اوست. هدف از نگارش این مقاله معرفی بیدل در عرصة غزل عرفانی است. در نظر بیدل، همه تعینات و کثرت­ها، در سیر رجوعی و عروجی انسان به وحدت باز می­گردد و در سیر نزولی او یعنی سفر از حق به خلق، همه کث...

مقاله حاضر در دو بخش تدوین شده است. در بخش اول به ارائه نتیجه بررسی سابقة حضور تصویرهای پارادوکسی در شعر فارسی پرداخته شده است و سپس با ارائه شواهد متعدد این فرضیه مطرح شده که چیستان، یکی از نخستین تجلی‌گاه‌های تصویرهای پارادوکسی در شعر فارسی است؛ از آنجایی که مشهور شده که تصاویر پارادوکسی به معنای دقیق کلمه، با سنایی و شعر مغانة او به قلمرو شعر فارسی وارد شده است، کوشیده‌ایم نمونه‌های شاهد از ...

ابوسعید ابوالخیر از عارفان مکتب خراسان است که اندیشه های این مکتب با اندیشه های هندی قرابتی فراوان دارد. سپهری نیز از شاعران بنام معاصر است که درباره شعر او، بویژه اندیشه های عرفانی اش سخنانی فراوان گفته شده است. برخی شعر او را دارای مبانی عرفان ایرانی اسلامی، برخی دارای مبانی عرفان هندی و شرقی و برخی تهی از عرفان دانسته اند.  گزینش واژگان مدخلی است بر طرز تفکر شاعران لذا پژوهنده یکی از راه های...

تمثیل یکی از صور خیال است و یکی از انواع تشبیه به شمار می آید. از آنجا که مشبهٌ به در تمثیل معمولاً حسی و ملموس است، می توان از ظاهر آن پی به واقعیت های اجتماعی برد. ادبیات عرفانی ما قسمت عمده ای از گنجینه ادبی ما را شامل می شود و عطار و مولانا کوه موج این دریای عظیم ادب عارفانه هستند. با نگاهی به تمثیل های این دو شاعر بزرگ می توان از ورای آموزه های عرفانی و با دقت در ظاهر داستان های آنان، به واق...

رمزهای هندسی تعبیری مدرن از مجموعه ای از شگردهای ادبی است که قدمای بلاغی ما تحت عنوان تمثیل و متأخران تحت عنوان رمز، سمبول و پارادوکس از آن نام می برند. در این رویکرد، زبان در معنای حقیقی خود بکار نمی رود و معنای مجازی و رمزی، مورد نظر شاعر و نویسنده است. بی تردید، یکی از گروه های فکری جهان اسلام صوفیه هستند که این نوع بیان و زبان را برای تبیین آموزه های عرفانی خود مورد استفاده قرارمی دهن...

زبان‌شناسان شناختی، هر نوع فهم و بیان انتزاعی را که در قالب مفاهیم ملموس ارائه شود، کاربرد استعاری زبان می‌دانند؛ چراکه معتقدند انسان در اثر ارتباط با جهان پیرامون خویش، مفاهیمی را به شکل طرح‌واره‌هایی تصویری در ذهن خویش خلق می‌کند. یکی از این طرح‌واره‌ها، طرح‌واره‌های حرکتی است که پژوهش حاضر به بررسی آن در شعر سهراب سپهری پرداخته است. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که شعر نمادین و عرفانی...