علمای علم بلاغت عربی و فارسی شرط عمدۀ بلاغت را فصاحت دانسته اند. فصاحت به کلمه، کلام و متکلّم تعلّق دارد. فصاحت متکلّم عادت و ملکۀ نفسانی او در برآوردن کلمات و کلام فصیح است و فصاحت کلام نیز در صورتی میسّر است که فصاحت کلمه مهیّا باشد. فصاحت کلمه مبرّا بودن آن از چهار عیب است: تنافر حروف، غرابت استعمال، مخالفت قیاس و کراهت در سمع. از سوی دیگر طبق نظر فرمالیستهای روس، آشنایی زدایی از زبان معیار، موجب ...

علم کلام با توجه به ماهیت پویا و متحول خود، تحولات زیادی را تجربه کرده است. کلام فلسفی به عنوان سبک خاص این علم، یکی از این دگرگونی هاست که در دوران خواجه نصیرالدین طوسی به بلوغ خود رسید. کلام فلسفی ، رهیافتی خاص در علم کلام است که در آن متکلم با پذیرش پیش فرض ها و مبانی دین خاص ، از استدلال عقلی و فلسفی جهت تحقق اهداف علم کلام بهره می برد. هرچند آغازگر این روش در علم کلام را معتزله دانسته ان...

این جستار به بحث درباره انواع تکرار بدیعی و معناشناختی در شعر تعلیمی با تکیه بر بوستان می‌پردازد. در این زمینه نخست تکرار از دید بدیع شناسان بررسی شده؛ سپس به پیوند دیالتیکی ذهن و زبان در شعر تعلیمی پرداخته شده است. در بخش سوم تکرار بدیعی در بوستان مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش پایانی مقاله نوع جدیدی از تکرار که در قلمرو معناشناختی قرار می‌گیرد، در کلام سعدی معرفی و نشان داده شده که این نوع...

در یک تقسیم‌بندی نوین، سخن منثور صوفیانه به دو گونه متمکّن و مغلوب تقسیم شده که تنها شباهت این دو گونه کلام، داشتن زمینۀ عرفانی است. قلمرو دانش رسمی و علم اصطلاحی صوفیان که آموختنی و حاصل دانش قراردادی آن‌ها می‌باشد، کلام متمکّن و قلمرو تجربه‌های شهودی و دریافت‌های درونی که مولود معرفت شخصی و بی‌خویش‌نویسی و نگارش خودکار می‎باشد، کلام مغلوب نامیده می‌شود. شیخ ابوالحسن­خرقانی، عارف آزاد اندیش ایرا...

چکیده هر علمی، قواعد واصول خاص خود را داراست. رعایت آن قوانین واصول، ازمهمترین امور به شمار می­رود. در علم تفسیر قرآن برای درک صحیح و نزدیک به واقع از کلام الهی، اصول و قواعدی لازم است. قواعد تفسیر، مجموعه ضوابط کلی ای را در بر می گیرد که مفسر با رعایت آنها، به تفسیر قرآن می­پردازد. توجه به انواع قرائن کلام، درنظر گرفتن قواعد ادبی، مبنی بودن علم وعلمی و ... از جمله قواعد تفسیر است. در این م...

بررسی قرآن کریم و روایات معتبر، نشان می‏دهد که پیامبر)ص( و امام)ع( غیر از شأن اصلی ابلاغ پیام الاهی، شؤون دیگری همچون شأن عادی، ولایی و قضایی نیز داشته‏اند، همان‏طور که دانشمندان کلام، فقه و اصول، شؤون گوناگونی را برای معصوم ذکر کرده‏اند. توجه و به کارگیری درست این شؤون در رشته‏های مختلف علوم اسلامی، می‏تواند نتایجی را در این علوم به بار آورد. در این مقاله تلاش شده تا به اختصار، شؤون مؤثر در عل...

مباحث کلامی در سیر تحول خود تا پیدا کردن جایگاه کنونی خویش در چهارچوب مکاتب کلامی راهی پرفراز و نشیب را پیموده اند و دستیابی به چگونگی این تحول-که برتر مطالعه تاریخی میسر می باشد-نگرش ما به مباحث کلامی را ژرف تر می کند. یکی از مباحثی که به روشنی بعد از اثبات وجود خدا مهم ترین مبحث کلامی می باشد صفات خدا است . مساله آفرینی صفات در کلام در دو نگرش متفاوت صورت می پذیرد، در نگرش نخست صفات به طور کل...

یقین و یقینیات در منطق و فلسفه اسلامی عنوان و موضوع این نوشته است. پژوهش حاضر در محور ماهیت یقین منقطقی که خود از مبانی، بلکه مهم ترین مبنای استدلال، حجت و برهان است و هم چنین در بردارنده بحث از انواع و اقسام یقین، تعداد یقینیات و بدیهیات، نقل آراء صاحب نظران و نخبگان در این مورد و بالاخره تبیین نظریه مختار و مورد قبول، سامان دهی شده و مورد تحقیق و ارزیابی قرار گرفته است. برای این منظور مطالب...

اصولا هر دانشی دارای یک سلسله مبانی نظری است که مسائل و مباحث آن دانش بر آن مبانی، بنا می شود و آگاهانه یا ناآگاهانه تأثیر خود را بر کلیت و اجزاء آن دانش اعمال می کند. داتش اصول فقه، علم به اصول و قواعد استنباط حکم شرعی از منابع مربوط است که مبانی آن همچون سایر علوم، از برخی علوم دیگر تأثیر می پذیرد. فلسفه و کلام ، از علومی هستند که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم ، در صدور آراء اصولی از جانب فقی...

شناخت حقایق اشیاء مهم ترین کاری است که به عهده ی فیلسوف می باشد و این کار زمانی میسر می شود که ذاتی و عرضی شناخته شوند. اساساً ذاتی و عرضی مسئله بسیار مهمی است که در فلسفه و منطق بسیار به کار رفته است. اهداف مطرح شده در این رساله چند مطلب است: 1- مباحث مطرح شده در مورد ذاتی را از یکدیگر تمییز داده و در یک جا گردآوری کند به این معنا که ذاتی ایساغوجی و ذاتی برهان چیست و یا این که عرض ذاتی از اعر...