وضعیت امروز جهان، پیامد حوادث گوناگون در گذر تاریخ است؛ در کشاکش این حوادث و دگرگونیها، تمدن هایی ظهور کرده رشد یا سقوط می کنند. بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر بقا یا فروپاشی یک تمدن، م یتواند برای تمدن ها و جوامع در حال رشد، بسیار عبرت آموز باشد . تمدن ایرانی یکی از قدیم یترین و تأثیرگذارترین تمدن های تاریخ بشری است و ایران زمین نیز به مثابه خاستگاه این تمدن در اعصار گوناگون، حکمرانی حکومت ها...

کلیله و دمنه از جنبه های مختلف در تاریخ تمدن هند، ایران و جوامع اسلامی اهمیت داشته است. این کتاب بخوبی نگرش به انسان و اجتماع را در جامعه سنّتی (پیش از عصر بیداری) منعکس می کند. این کتاب به علّت امتزاج با فرهنگ های مختلف شرقی از لایه های متعدد برخوردار است. به طوری که حداقل نقش، سه تمدن بزرگ شرق؛ هند، ایران و عرب در آن قابل مشاهده و بررسی است.بیشتر داستان های کلیله و دمنه تمثیلی و به زبان حیوانات...

بحث اصلی در این نوشتار بررسی چگونگی برخورد متفکرین دینی با وجه اندیشه‏ای تمدن غرب (مدرنیته) است. بنابراین، مبنا و اساس بحث در حوزة تاریخ اندیشه و پرداختن به آرا و عقایدی است که به گونه‏ای  به نحوه و شیوه‌های رویارویی فکری یا تعامل  اندیشمندان ایران با جریان اندیشة گسترش‏گرای مغرب زمین (تجدد) وگونه شناسی آنها مربوط می‏شود.در این نوشتار تلاش شده است ضمن برر...

  علامه طباطبایی در مقدمه تفسیرالمیزان بر این باور است که شماری از مفسران قرآن کریم، عقاید کلامی خود را بر آیه­های قرآنی تحمیل کرده، وآن چه که با عقاید مذهبی آنان ناسازگار نموده است، به تأویل برده­اند، و در حقیقت، نمی­توان چنین تبیینی را تفسیر نام نهاد. حال این پرسش مطرح است که آیا علامه، با وجود هشدار دیگر­ان از فرو غلطیدن در دام پیش فرض­ها، خود در مواجهه با پیش انگاره عصمت انبیا، چگونه ...

چکیده نخستین رویارویی اندیشه گران ایرانی با تمدن غرب تقریباً در دورۀ قاجار اتفاق افتاد. احساس عقب ماندگی و ضعف فکری این اندیشه گران در برابر غرب، اولین رگه های شکل گیری تجددگرایی در ایران را ایجاد کرد. میرزا ملکم خان از مهم ترین نمایندگان تجددطلبی در ایران اسلامی است. ملکم خان اندیشه گری است که شالودۀ اندیشه و عمل معاصر را در کنار نخستین منورالفکران ایران بنیان نهاده است. برخی از نویسندگان و مو...

نحوه برخورد امرا و خلفای مسلمان, با اهل ذمه که در قلمرو حکومت اسلامی زندگی می کردند از موضوعات مهم و قابل بحث در فرهنگ و تمدن اسلامی است. عدالت خواهی و انسان دوستی اسلام, به اهل کتاب این امکان را می داد تا بتوانند با انعقاد قراردادی, ضمن برخورداری از حقوق و مزایا, وظایف و تکالیفی نیز بر عهده بگیرند و خود را در مقابل حکومت اسلامی مسئول بدانند. هدف از نگارش این مقاله معرفی یکی از متون کهن, در باب...

گروهها وفرقه های مختلف از دیرباز همواره در درون جامعه اسلامی خود را منتسب به اسلام نموده و قرائت های مختلفی را از اسلام ارائه کرده اند با نگاه پارادایمی، اندیشه سیاسی مسلمانان را در سطح کلان می توان به سه جریان سنت گرایی دینی، نوگرایی دینی و تجدد گرایی دینی، تقسیم نمود. فکر سلفی تکفیری جزء جریان موسوم به سنت گرایی دینی قابل طرح و بررسی است. نگارنده در پی پاسخ به این سوال است که ماهیت گروههای سل...

مشروعیت توجیهی از حکومت و حاکمیت است درباره مشروعیت به طور کلی دو دیدگاه کلان وجود دارد : الف) نظریه مشروعیت غایی که معطوف به غایت و هدف دولت است و ب) نظریه مشروعیت فاعلی یا قرار دادی که بر خاستگاه و شکل دولت نظردارد. اندیشه نخست سلطه بلامنازعی بر ذهن مسلمانان از بر آمدن تمدن اسلامی دوره میانه تا شکل گیری تجدد گرایی اسلامی داشته است اما دیدگاه دوم (نظریه مشروعیت فاعلی) غالبا چنین تصور می شد ک...

ابن خلدون نخستین فردی است که در مقدمه به بحث درباره تمدن پرداخت، اما سخنی از تمدن اسلامی به میان نیاورد. به نظر می رسد نخستین بار متفکران اروپایی بودند که در دوره معاصر، پس از درک مفهوم تمدن و سخن گفتن از تمدن اروپایی، به بحث از تمدن اسلامی نیز پرداختند. در اینجا این مسئله مطرح می شود که متفکران مسلمان از چه زمانی به تمدن اسلامی توجه کردند و در پی شناسایی آن برآمدند؟ پژوهش حاضر با مطالعه آثار ن...