قلب همان روح و نفس انسانی است که بر اساس آثار نسبت داده شده در آیات قرآن شامل سه بعد ادراک، عواطف و عمل است. اندیشه و عقل در قرآن، ابزاری برای دستیابی به شناخت خدا، معارف و حقایق دینی، علوم و همچنین شناخت خود انسان برای وصول به قرب الهی می باشد. قلب ادراکات حصولی خود را به وسیله تعقل و تفقه و تدبر انجام می دهد. به دلیل رابطه نزدیک این دو ابزار، علاوه بر اینکه به لغزش های هر دو اشاره شده، لغزش ه...

نقش عمل (پراکسیس) انسان در ساختن وی سابقه دیرینه در اندیشه بشری داشته و در اندیشه اسلامی اصول فلسفی و تفسیری زیر نقشه راه اثبات آن است: اتحاد نفس و بدن (روح جسمانیه‏ الحدوث و روحانیه ‏البقاء)، ترکیب اتحادى قوه و فعل در نفس انسان، علم و عمل هم جوهرند و هم انسان‌ساز، عملکرد انسان نمودار شخصیت وی است، تجسُّم عمل یا تجسد عمل (أن العمل نفس الجزاء)، عمل از منظر قرآن دارای هویت باطنی است، و استمرار عمل ...

ریشه ایرانی باستانِ واژه wāxš، wak- به معنای «سخن‌گفتن» و ریشه اوستایی آن vak-، دربردارنده معنای «گفتن» است و vāxš در یسنا، 17: 44 به معنای «سخن» در حالت فاعلی مفرد مؤنّث به کار رفته است؛ امّا در دوره میانه، این واژه در معنای «روح/نفس» بروز یافته و لغت‌نویسان این معنا از واژه را مطرح کرده‌اند. می‌توان از این واژه به «نفس سخن‌گو» تعبیر کرد. در متونِ پهلوی زردشتی نیز واژه waxšūr (پیامبر) را ...

نفس از واژه‌های کلیدی در حوزة انسان‌شناسی است؛ ازاین‌رو، از دیرباز مکاتب کلامی، عرفانی، تفسیری و روایی به آن توجه کرده‌اند. این پژوهش با استفاده از روش معناشناسی، مفهوم نفس از دیدگاه قرآن کریم را تبیین کرده است؛ زیرا معناشناسی به‌دلیل نگاه تحلیلی و دقیق به متن، روشی سودمند برای دستیابی به معنای حقیقی کلمه است. با بررسی واژة نفس با رویکرد هم‌زمانی، روشن شد نفس بر محور همنشینی صفتی با مفاهیم واحد...

محسن ایزدی[1] شناخت روح همواره از مسائل بسیار مهم در معارف الهی و همچنین معارف بشری بوده است. بر اساس آیات قرآن کریم و روایات معصومین ^ ،حقیقت انسان عبارت است از روح مجرد او. اگرچه عرفاء از طریق مکاشفات عرفانی و فلاسفه هم از طرق عقل فطری توانسته‏اند به شناخت‏های مهمی درباره روح دست یابند، اما بی‏تردی...

یکی از مباحث محوری در کتاب جمهوری افلاطون، موضوع عدالت است. افلاطون برای تعریف عدالت مدینه فاضله ای را ترسیم می کند که حاکم آن فیلسوف پادشاه است. از دیدگاه وی عدالت باید هم در درون فرد و هم در جامعه ایجاد شود. عدالت در شهر در سلسله مراتب طبیعی و تقسیم کار یافت می شود، بدین ترتیب، هرکس باید همان عملی را انجام دهد که به طور طبیعی برای آن ساخته شده است. عدالت در نفس نیز آن است که هر جزء نفس تنها ب...

ملا شمسا گیلانی(حکیم مشائی سدۀ یازدهم) نفس را روحانیة‌الحدوث و روحانیة‌البقا دانسته و با انگیزۀ دفاع از معارف دینی، به مخالفت با نظریۀ حدوث جسمانی نفس برخاسته است. پاسخ ملاصدرا به اشکالات بر تمایز میان روح و نفس و تمایزنهادن میان نفوس کملین ونفوس غیرکملین مبتنی است. هرچند این تمایز نهادن به ملاصدراکمک می‌کند تا از روایاتی که دربارۀ ارواح کملین وارد شده است پاسخ دهد، اما او همیشه به این تمایز پا...