تأثیر و تأثّر بین عناصر ساختارى داستان، به علّت آمیختگى ذاتى آن‏ها با یک‏دیگر، امرى طبیعى است، امّا در این میان، ارتباط بین برخى عناصر، از اهمیّت ویژه‏ترى برخوردار است؛ عنصر "شخصیّت" به عنوان یکى از اصلى‏ترین عناصر ساختارى داستان‏ها، معمولاً به نوعى خاص، با عنصر "صحنه" ارتباط مى‏یابد. "نظامى گنجوى" در کتاب "مخزن‏الأسرار" خود براى بیان مفاهیم عمیق اخلاقى و فلسفى، از فنّ داستان بهره گرفته، به همین دلیل...

بارزترین درون‏مایه نثر جمال‏زاده در داستان‏هایش، توجّه ویژه به انتقاد اجتماعى است. زبان داستان‏هاى طنز او بسیار ساده و روان است. جمال‏زاده گاهى عنصر طنز را در کلّ داستان و گاهى رگه‏هایى از آن را در اجزاى داستان به‏کار مى‏برد. او براى رسیدن به این هدف، از اغراق، تضاد، القاب غیر متعارف، طعن، کنایه، تشبیه و توصیف استفاده مى‏کند. او به موضوع و مضمون داستان، بیش از سبک و ساختار آن توجّه داشته‏است و به ...

رمان همسایه‏ها نوشته احمد محمود، داستان‏نویس مشهور معاصر است و از آن نظر که به درون‏کاوى شخصیت‏ها و طبقات مختلف جامعه پرداخته در رده رمان‏هاى اجتماعى به حساب مى‏آید. این رمان، بیشتر حول زندگى شخصیت‏هاى فقیر، سیاسى و حزبى سال‏هاى دهه سى مى‏گردد که دغدغه اصلى آنان ملى شدن صنعت نفت بود، در این رمان به طور هنرمندانه‏اى از توصیف، گفتگو، عمل، نام و نماد در پرداخت شخصیت‏ها استفاده شده است. به نظر مى‏ر...

تجزیه و تحلیل عناصر داستان‏هاى قرآنى، این حقیقت را آشکار مى‏سازد که مؤلّفه "پیرنگ"، به عنوان سامان‏دهنده اصلى روایت، در تمام داستان‏هاى قرآنى نیز تقریبا در تمام داستان‏هاى قرآنى وجود دارد. در این جُستار تلاش شده تا از طریق مقایسه و تطبیق میان "پیرنگ"هاى مستقلّ داستان‏هاى قرآنى، تقسیم‏بندى ویژه‏اى به دست آید تا راه شناخت مفاهیم ادبى و هنرى قرآن را بیش از پیش هموار سازد. از این رو ابتدا به معرّفى اجم...

نظامى در "خسرو و شیرین" بارها واژه "پرى" و ترکیبات آن را در پیوند با شیرین و خدمتکارانش به کار برده است. پرى (حور و جن در تداول مذهبى) در گذشته فرهنگ ایرانى و نیز در دوره اسلامى، در میان معتقدان به آن و اهل ادب مشخصه‏هاى زیادى دارد. در کلام نظامى این مشخصه‏ها که در حوزه فرهنگ عامیانه مى‏گنجد، مستقیم و غیرمستقیم منعکس گردیده؛ از قبیل نمونه بودن پرى در زیبایى، چالاکى، خیال‏انگیزى، پنهان‏کارى، مرد...

ادبیات معناباخته، یکى از جریان‏هاى ادبى معاصر است که بر پایه نگاه یأس آلود و بدبینانه نسبت به انسان و هستى شکل گرفته است. این جریان، تقریبا همزمان با غرب، در طىّ دو دوره استیلاى استبداد رضاشاه و بعد از آن در جریان وقوع کودتاى 28 مرداد 1332 و شکست جنبش ملى شدن صنعت نفت در ادبیات ایران مجال ظهور پیدا کرد. در داستان‏هاى بهرام صادقى، مؤلفه‏هاى معناباختگى به اشکال گوناگون بى‏هدفى، بى‏ایمانى، بى‏هویّتى...

یکى از مسائل مهمى که در نظریه ساختارگرایى بدان پرداخته شده، رابطه میان زمان و روایت و چگونگى تبلور زمان در روایت است. یکى از راه‏هایى که باعث ملموس و عینى شدن این امر انتزاعى مى‏شود، کنش روایت است. به طور کلى بر مبناى تحلیل ساختارگرایان، به ویژه بارت و ژرار ژنت، زمان یکى از مؤلفه‏هاى اصلى پیشبرد هر روایت است که به همراه علیّت، خط داستان را به پیش مى‏برد. در این مقاله انواع مختلف زمان در داستان‏ه...