شادروان استاد محیط طباطبایی نمونه انسانی وارسته است که به عزّ درویشی و خرسندی توانگری و به موهبت دانش و معرفت والایی و برتری یافته است . دیدگاه های تاریخی و جغرافیایی استاد و آثار ارجمند وی‘ مستند مورخان و پژوهشگران است. در عرصة شعر و ادب گوینده ای است سخن سنج و نادره گو در نویسندگی معیار نثر دری و مفتاح مضایق سخندانی و سخنوری. در پایان این مقالت منظومه ای است در توصیف شخصیت استاد‘مقام استادی...

آغازبندی آثار ادبی در نثر و نظم از آغاز ادب فارسی دری معمول گردید. در آثار برجسته نثر فارسی اصطلاح (دیباچه‌نگاری) و در آثار برجسته منظوم اصطلاح (آغازبندی) مترادف یکدیگرند با این تفاوت که در منظومه‌ها زمینه‌ گسترده‌تری برای آغازبندی وجود دارد و چنین است در خاتمه‌نگاری و خاتمه‌سرایی. هنر آغازبندی و خاتمه‌سرایی را می‌توان در ردیف فنون ادبی و بدیعی به شمار آورد. این آرایه بر ادب و بلاغت گفتار بزر...

یکی از آرایه های هنری در ادبیات فارسی «تقابل یا تنافی فعل» است که در ساحت زبان رخ می نماید و صنعتی بدیعی به شمار می آید. آرایه ی تقابل فعل اگر هنرمندانه و به صورت پیوسته همراه با آرایه هایی همچون لفّ و نشر و جناس، شکل بگیرد بر بلاغت و زیبایی سخن می افزاید. این آرایه از نظر بسامد و فراوانی که بتواند ویژگی سبکی محسوب شود یعنی از فراوانی برخوردار باشد فقط در شعر و نثر جناب سعدی و حضرت حافظ، دیده می...

در‌باب نشانه‌های زیبایی‌شناختی پیکرین خوبرویان به‌طور کلی در ادب‌پارسی و به‌ویژه شعر دری بسیار می‌توان گفت. مایۀ شگفتی است که با همة گستردگی مطلب در ادبیات و تاریخ ما، تاکنون نوشتة مستقلی در این باب فراهم نیامده است. حال آنکه سراسر تاریخ ادب پارسی سخن از حسن و جمال و ستایش زیبایی است. آنچه که گویی آغاز نداشته و البته نپذیرد انجام. نیاکان ما این موضوع را تحت عنوان علم‌الجمال پی گرفته‌اند. در این...

تحقیق حاضر قصد دارد به بررسی تغییرات ساخت واژی، صرفی، نحوی و معنایی که از فارسی میانه تا امروز در گویش گیوی صورت گرفته است، بپردازد و ضمن مقایسه ی برخی ویژگی های ساخت واژی، صرفی، نحوی و معنایی فارسی میانه با گویش گیوی نشان دهد که شماری از این مشخصه ها در گویش گیوی -نسبت به گویش معیار- کم تر دچار تغییر شده اند. در حوزه ی ساخت واژه، واژگان مشتق و مرکب؛ در زمینه ی صرف و نحو، اسامی، صفات، اعداد، اف...

آثاری که از زبان پهلوی برجای مانده اند از تنوع و گوناگونی قابل ملاحظه ای برخوردارند. یکی از گونه های ادب پهلوی "اندرز" است. اندرزنامه های پهلوی راباید یکی از مهم ترین گونه های ادبیات پهلوی به شمار آورد و مینوی خرد در این میان یکی از گران بهاترین آثاری است که اندرزهایی با ماهیتی گاه دینی و بیشتر تجربی با تکیه اصلی بر خرد و خردورزی ارائه می دهد. شاهنامه فردوسی به عنوان بزرگ ترین میراث دار ادب و ف...

فارسی دری زبانی است که از اواخر دوره ساسانی تا امروز، زبان فرهیختگان ایرانی بوده و نه تنها درمدائن و سواحل اروند رود؛ بلکه در دور دست‌ترین شهرهای خراسان و ماوراءالنهر بدان سخن می‌گفته‌اند. با وجود دلائل کافی برای اثبات این مدّعا بیشتر پژوهشگران و نویسندگان تاریخ ادبیات برآنند که فارسی دری گویش یا لهجه‌ای بوده است محدود و منحصر به چند ناحیه در خراسان و ماوراءالنهر و به وسیله پادشاهان آن ولایات؛ ب...

در لابلای متون عربی که در قرون نخستین اسلامی، ایرانیان نگاشته اند، عبارات و ابیاتی به فارسی دیده می شود که نکات ارزشمندی را در تاریخ زبان و ادبیّات فارسی روشن می نماید. با بررسی این متون گاه ابیاتی به گنجینه کهن ادب فارسی افزوده می شود و گاه حوزه نفوذ فارسی دری در قرون نخستین، دقیق تر مشخّص می گردد. بحث در تاریخ ادبیّات فارسی بدون بررسی فارسی نگاشته های متون عربی چندان دقیق نخواهد بود. در این جستا...

«معین­­­­­شدگی» از معمول­ترین موارد دستوری­­شدگی در زبان ها است و به کاربرد افعال واژگانی در نقش فعل معین در برخی ساخت های دستوری اطلاق می­شود. در زبان فارسی نیز اکثر فعل­های کمکی امروز، قبل از فارسی دری عمدتاً فعل واژگانی بودند و کاربرد ثانوی آنها در نقش فعل معین نتیجه معین­شدگی ­است. در این مقاله با بررسی روند تحول ساخت مجهول از فارسی باستان و میانه تا فارسی دری به این مسئله می­پردازیم که آیا ...

.قرن ششم هجری به دلایل بسیار،از جمله قدرت یافتن سلجوقیان، مطرح شدن عراق در برابر خراسان،راه‌یابی زبان دری به عراق و آذربایجان و درآمیختن با دیگر لهجه‌ها،انتقال مجالس و محافل ادبی به این منطقه و...در تاریخ ادبیات ایران قابل توجه و بررسی است. با روی کار آمدن سلجوقیان،اساسی‌ترین زمینه‌های تحول در زبان و ادب ایران پس از اسلام به وجود آمد؛دشواری و دیریابی شعر قرن ششم از جمله‌ ویژگی‌های سبکی این دوره...