این پژوهش، با هدف نشان‌ دادن جریان حدیثی امامیه در بصره در عصر حضور ائمه‌(ع)، سامان یافته است. غایت نهایی این پژوهش، روشن ساختن زوایای پنهان و ناشناخته بخشی از تاریخ حدیث امامیه در شهر بصره می‌باشد. پرسش اساسی در این پژوهه، آن است که آیا جریان حدیثی امامیه در عصر ائمه(ع) در شهر بصره حضور داشته و فعال بوده است؟ پرسش یادشده با این فرضیه دنبال می‌شود که جریان حدیثی امامیه در دوران حضور ائمه‌(ع) در...

مسجد جامع بصره یکی از این مساجد جامعی بوده که از نهادهای سیاسی و فرهنگی جهان اسلام در دو قرن اول هجری محسوب می‌شود. سؤال اصلی این است که با توجه به حضور موالی و تازه مسلمانان در شهر بصره، مسجد جامع این شهر چه نقش و جایگاهی در توسعه مبانی دینی و فرهنگی اسلام داشت و تأثیر و تأثر آن با مسجد جامع کوفه چگونه بوده است؟ در پاسخ، ضمن نگاهی به تعاریف نظری، ابعاد و جامعیت مسجد در شهرها، به شکل‌گیری جامع ...

منابع تاریخی بصره را شهری سنی و طرفدار عثمان معرفی کرده اند, در حالی که بصره قدیم فی الجمله شیعه عثمان بوده نه بالجمله. استعمال واژه شیعه علی(ع) در مقابل شیعه عثمان در محاورات مردم بصره و... گویای این مدعا است که شیعیان از آغاز در حیات سیاسی ـ مذهبی شهر تإثیر گذار بوده اند; از این رو باید پیشینه تشیع بصره را همگام با تولد شهر دانست, هر چند این گروه از جمله اقلیت های مذهبی شهر به شمار میآمدند. د...

نقش اساسی مباحث ادبی در تفسیر قرآن بر همگان عیان است و کاربرد فراوان مباحث ادبی در تفاسیر فریقین در دوره های مختلف تاریخ تفسیر قرآن، نشان از نقش مهم آن در علم تفسیر دارد. تفسیر «المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز» «ابن عطیه اندلسی» از تفاسیر مهم مکتب اجتهادی ـ ادبی معتبر و مؤثر جهان مغرب اسلامی می باشد که مباحث ادبی یکی از منابع اساسی آن است. ذکر معنای دقیق واژگان غریب قرآن و اولویت دادن به آ...

این پژوهش در پی یافتن سرنخ‌هایی از امتداد جریان کلامی هشام بن حکم در بصره است و با این پرسش اصلی دنبال می‌شود که خط فکری هشام بن حکم چرا و چگونه در بصره تداوم پیدا کرد. به نظر می‌رسد پس از آنکه هشام بن حکم و شاگردانش در بغداد مورد تعقیب و آزار دستگاه خلافت عباسی قرار گرفتند، برخی از شاگردان هشام همچون علی بن اسماعیل میثمی و حکم بن هشام بن حکم به دلیل رونق‌داشتن گفتگوهای کلامی در شهر بصره و نیز ...

چکیده با آغاز کشورگشایی های مسلمانان و سقوط امپراطوری ساسانی در ایران و سست شدن نفوذ امپراطوری روم در مرزهای شمالی شبه جزیره عربستان و سقوط حکومت های محلی در شمال آفریقا، کسان بسیاری در بند افتادند و به سرزمین های مسلمان نشین کوچانده و سپس مسلمان شدند بدین ترتیب یک لایه اجتماعی بسیار مهم و تاثیر گذار در جهان اسلام -به ویژه در عراق و شهرهای کوفه و بصره- شکل گرفت که موالی نام گرفتند-موالی اندک ...

تاریخ‌گذاری احادیث جمال یوسف در منابع اهل سنّت و اعتبارسنجی اسانید آن مسأله اصلی این مقاله است. نتایج این پژوهش نشان می‏دهد که در موضوع جمال یوسف دو روایت از طریق کعب الأحبار (م34ق، شام) و ابن اسحاق (م151ق، بغداد) گزارش گردیده و روایت سوم از طریق انس بن مالک (م93ق، بصره) به رسول خدا نسبت داده شده است. با وجود حضور برخی از صحابه به عنوان حلقه مشترک احادیث اول و دوم، صاحبان جوامع حدیثی اهل سنّت تا...

توسعه روابط خارجی ایران از دوره صفویه یکی از موضوعات مهم تاریخ ایران است . در این میان روابط ایران و عثمانی جایگاه ویژه ای دارد که تقریبا با جنگ و جدل همراه بود و منطقه بین النهرین به ویژه بندر بصره یکی از موارد اختلاف دو کشور به شمر می رفت . موقعیت مهم بندر بصره به عنوان بندر تجاری بین النهرین و واسطه تجارت اروپا با شرق همچنین عواید چشمگیر اقتصادی آن باعث توجه حکومت عثمانی به آن شهر شد. از طرف...

پروردگار دانا و توانا را سپاس که نگارنده را توفیق عطا فرمود تا این مقالت را نیز چون سه مقاله گذشته به شرح و تبیین اسم الله بیاراید و با عباراتی زیبا از تفسیر شیوا و دلربای کشف الاسرار و عدة الابرار سخن را آغاز و با راز نیوشان نوای راز ساز کند و درّهای معانی را از دریای اسرار‘ با غواصی نظم پارسی و تازی به جلوه گاه معرفت ریزد به عقد ثمین انگیزد و بر گردن عروس سخن آویزد. سپس عقاید نحویان بصره و کو...