در دستگاه دستوری زبان فارسی مقولة فعل یکی از پیچیده‌ترین مباحث دستوری است؛ به ویژه برای کسانی که می‌خواهند زبان فارسی را به عنوان زبان دوم بیاموزند. یکی از انواع فعل در دستور زبان فارسی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار نگرفته و یا کمتر به آن اشاره شده، فعلی است که از نظر معنی در گذر زمان دستخوش تحول شده و هر روز بر بار معنایی آن افزوده گشته است. این گونه افعال اغلب وارد حوزة معنی افعال دیگر شده،...

چکیده: در این مقاله به بررسی تغییر و تحولات واژگان دخیل عربی که در فرهنگ بزرگ سخن بسیاری از آن‌ها ذکر شده‌اند، پرداخته‌ایم. این تغییرات در سطح معنایی توصیف و طبقه‌بندی می‌شود. در حین این انتقال، تعداد زیادی از واژگان عربی با مدلول‌های اصلی و اولیة خود در زبان عربی، وارد زبان فارسی شده و در زبان مردم جاری و ساری گشته‌اند؛ اما معنا و مدلول اولیة خود را از دست داده و معنای جدیدی گرفته‌اند؛ م...

زبان به عنوان یکی از نظام‌های نشانه‌ای از یک سو رو به فرهنگ دارد و از سوی دیگر رو به جهانِ مردمی که در آن جامعة زبانی زندگی می‌کنند. بنابراین یکی از روش‌هایی که می‌توانیم به ریشه، عمق فرهنگ و جهانِ مردم یک جامعة خاص پی‌‌ببریم، مراجعه به زبان آنها در چارچوب نشانه‌شناسی فرهنگی است. نیازهای جدید و رشد سریع علوم و فنون، باعث ورود یکبارة نظریه‌ها و عناصر کالبدی بسیاری به حوزة شهرسازی شده است. در این ا...

  تقابل­های معنایی در اشعار اقبال لاهوری                                                                                  فیروز فاضلی* استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان                                                                                  هدی پژهان** دانشجوی دکتری ادبیات، دانشگاه سیستان و بلوچستان   چکیده تقابل معنایی یکی از لوازم و عناصر بنیادین در بررسی معناشناخت...

مطالعة ویژگی های صرفی، نحوی، آوایی و معنایی اسامی مرکب همواره مورد توجه زبان شناسان بوده است. شفافیت و تیرگی معنایی اسامی مرکب از موضوعاتی است که در حوزة معنا شناسی محل مطالعات مختلف است. در پژوهش های انجام شده انواع اسامی مرکب به لحاظ دارا بودن یا نبودن هستة معنایی، شناسایی و توصیف شده اند و با استناد به معیار وجود یا نبود هسته، اسامی مرکب به دو گروه اصلی درون مرکز و برون مرکز تقسیم شده اند. گ...

این مقاله به بررسی فضای معنایی فعل «شدن» در زبان فارسی می¬پردازد تا برخی ویژگی¬های بنیادین شناخت زبانی بشر، همچون تحلیل¬پذیری و ترکیب¬پذیری را تحلیل کند. یکی از پربسامدترین افعال در زبان فارسی فعل «شدن» است که با توجه به نقش¬های متفاوتی که در سطح جمله ایفاء می کند، شاید فعال¬ترین فعل در این زبان باشد. با چشم¬اندازی درزمانی «شدن» با چهار کاربرد مجزا (فعل اصلی، فعل ربطی، فعل کمکی تکلیفی و جزء فعل...

زبان از فرایندهایی است که خاصیت پیام‌رسانی و ارجاعی دارد و القاگر مضامین فرهنگی، آداب و رسوم، افکار و اندیشة یک قوم است. زبان از نظر زبان‌شناسی‌ شناختی، علاوه بر انتقال مضامین ارجاعی، منعکس‌کنندة مضامین شناختی، نظام ادراکی آدمی و القاگر مضامین انتزاعی موجود در ذهن است. بر این اساس، زبان‌شناسان‌ شناختی بر معنا به عنوان عنصر قالب تکیه می‌کنند. از جمله نظریه‌پردازان حوزة معنی‌شناسی‌ شناختی می‌توان...

نوشتار حاضر درصدد واکاوی ابعاد معنی‌شناختی و کاربردشناختی زمان حال کامل در زبان فارسی با تکیه بر نظریة دکلرک (2006 و 2015) است. ابتدا با بررسی وضعیت زمان گزاره شده در حوزة پیشاحال، وجوه معناشناختی زمان حال کامل را بیان و سپس با تحلیل رابطة میان زمان تام و گسترة پیشاحال، تفاسیر کاربردشناختی این زمان را بررسی خواهیم کرد. بر این اساس، دو ساخت معنایی از زمان حال کامل (پیشاحال و شمولی) در زبان فارسی...

چکیده امروزه مطالعات میان‌رشته‌ای در تمامی علوم به‌ویژه علوم انسانی از اهمیّت زیادی برخوردارند. از جملة این مطالعات، می‌توان به مطالعات بین‌رشته‌ای علوم قرآنی و زبان‌شناسی اشاره کرد. هدف از پژوهش حاضر، ارائة یک نظریّة معنایی نظام‌مند برای توجیه روابط متنی موجود در قرآن می‌باشد. در این پژوهش، پژوهندگان به دنبال بررسی انسجام، پیوستگی و روابط متنی در سورة احقاف می‌باشد. بدین منظور، علاوه بر نظریّة ان...

یکی از بحث­ هایی که در زبان­شناسی شناختی مطرح می­ شود، چگونگی درک حوزه­ های انتزاعی است. حوزه­ های فیزیکی و عینی نظیر مکان به صورت مستقیم درک می­ شوند. در اثر تعاملات روزمــرة انسان با چنین حوزه­ هایی، طرحواره­ هایی (مفاهیمی) در ذهن انسان ساخته می­ شوند. انسان با ایجاد تناظر بین حوزه­ های انتزاعی و عینی، از این طرحواره­ های موجود در ذهـن که از حوزه­ های عینی حاصل شده­ اند، در درک حوزه­ های انتز...