انتشار و آمیختگیِ اندیش? ایرانی در علوم و هنرهای مختلف نظیر معماری در گذشته، از شاخصه های اصلی آن به شمار می رود. برخورداری هنر ایرانی از پشتوانه های فکری، حِکمی و اعتقادی در سیر تکاملی آن، به گونه ای آن را بالنده ساخته است که خود، نقش و حضوری چشمگیر در معرفی و بیان این نوع نگاه و اندیش? متعالی دارد. مع الوصف همانند آنچه در حوز? اندیشه رخ می دهد، سیرِ تکاملیِ هنر نیز بنا بر مقتضیات زمانی، در درون خ...

عصر صفوی به دلیل تحولاتی که در صورت بندی اقتصادی­، اجتماعی و دینی ایجاد کرد، یکی از مراحل دوران ساز در تاریخ پر پیشینه­ ی ایران است. دوری صفویان از جهان اسلام، تعیین مرزهای سیاسی مشخص، گسترش ایران زمین، ایجاد ارتش نسبتاً منظم، شکوفایی اقتصادی، بازرگانی و تحول در نظام زمین داری به شکل تیول ـ که در اواسط حکمرانی آنان پدید آمد ـ سامانه و دیوان سالاری گسترده­ ای را می­ طلبید. این مقاله به شیوه­ ی تو...

ترسل یا شیوه نامه نگاری از گونه های مهم ادبیات منثور است که در دوره صفوی شکوه و رونقی تازه می یابد و آثار متعددی هم در این باره تألیف شده است. از این میان، نامه نامی اثر خواندمیر متوفی قرن دهم، دارای اهمیت والایی است و با این حال در بین متون سبک منشیانه کمتر به آن پرداخته شده است. این اثر مجموعه ای است از مراسلات و منشآت که آن ها را خواندمیر به عنوان دستور کتابت و انشا برای منشیان و مترسلان، از...

تاریخِ ادب عرفانیِ عصر صفوی در کنار شاعران بلند آوازه و مشهور خود نشان از بی نام و نشانها نیزدارد که می توان از آن میان به سالک قزوینی اشاره نمود. اشعار وی علاوه بر اشتمال موضوعات گوناگون، مشحون از مضامین عرفانی است اما پنهان بودن چهره هنری او در عصر مذکور، او را در حاشیه نگه داشتهاست. هدف از مقاله حاضر آن است که نشان دهد غزلیّات سالک قزوینی از حیث توجه به مضامین عرفانی در خور تأمل می باشد و نگاه ...

حمام علی قلی آقا یکی از بناهای تاریخی اصفهان می باشد که در عصر صفوی احداث شده است. آرایه ها و به عبارتی تخصصی تر، دیوارنگاره های آن از شاخصه های موثر تجسمی و جزئی جدا ناپذیر از هویت آن محسوب می شود. این آثار که از نظر شکل و محتوا، گوناگونی دارد به عنوان متن تصویری دلالت بر اسناد تاریخی، فرهنگی، ملی و مذهبی ادوار مختلفی می کند که از سابقه ی تصویری ایران محسوب می شود. لذا هدف از مطالعه و بررسی وج...

در ادبیات ایران شناسی شکل بندی اجتماعی ایران پیشا سرمایه داری بر حسب گفتمانهای فئودالیسم،آسیاتیسم(شیوه تولید آسیایی) و پاتریمونیالیسم(رویکرد وبرگرایان) مفهوم یابی شده است.در دو گفتمان نخست ،کلیت جامعه و اقتصاد عصر صفوی فاقد منطق اقتصادی مجزا و تابع اقتصاد روستایی است،و در گفتمان سوم،ایران آن عصر در سایه حضور نظام پاتریمونیالی(به عنوان یک عنصر سیاسی )تعریف می شود.در هر سه گفتمان،کلیت جامعه و اقت...

قرن یازدهم هجری دوران افول اسطوره های ایرانی است. اگرچه در عصر صفوی پرچم وحدت ملی ـ که قرن ها بر زمین افتاده بود ـ برافراشته می شود، ولی از «اسطوره های ملی» به عنوان مرکز ثقل این اتحاد، اثری در میان نیست. دو شاخة ایرانی و هندیِ شعر عصر صفوی به مسأله اسطوره نگاهی مشابه دارند، با این تفاوت که در شاخة ایرانی، شاعران با میراث ادبی، فرهنگی و تاریخی ایران هم از طریق متون و هم از طریق روایات شفاهی آشنا...

جلفای نو محله ای در جنوب اصفهان در آن طرف رودخانه زاینده رود واقع می باشد که بهفرمان شاه عباس اول جهت اسکان موقت و سپس اقامت دائمی در اختیار ارمنیان گذاشتهشد . به طوریکه در ابتدا به جز اقلیت محدود زرتشتی هیچ فرد مسلمان و یا غیر ارمنی حقسکونت در آنجا را نداشت اما کم کم دیگر مسیحیان مشرق زمین به این شهرک وارد شده وسپس با افزایش ارتباطات سیاسی ایران با اروپا مبلغین مسیحی کاتولیک به ایران اعزامشده،...

در راستای تدابیر اقتصادی شاهان صفوی در مازندران خصوصاً عصر سلطنت شاه عباس اول (1038-996ه.ق) برخی از شهرهای مازندران با عملکرد اقتصادی ایجاد یا توسعه یافتند. شهرهای فرح آباد ساری و اشرف البلاد(بهشهر کنونی) نمونه های بارز این راهبرد اقتصادی در مناطق شرقی مازندران هستند که هریک در رونق بخشیدن کوتاه مدت فرایند تجارت، نقش موثری ایفا کردند. این پژوهش تلاش دارد تا با طرح این پرسش که عوامل موثر در شکل گ...

واژۀ مضمون از کلیدواژه های اصلی فن شعر فارسی در سبک هندی است . این واژه که از میانۀ قرن دهم به یک اصطلاح فنی در هنر شعر فارسی بدل شده است مترادف «معنی، محتوا، مفهوم، منطوق، مقصود یا فحوا و لحن کلام» نیست . مسأله این مقاله بازشناسی ماهیت مضمون به عنوان هنرسازۀ اصلی مکتب نازک خیالی (سبک هندی) است . مقاله می کوشد چیستیِ «مضمون» و سازوکار «مضمون بندی» را از دیدگاه شاعران و تذکره نویسان آن دوره بازشن...