چکیده در عصر دوم عباسی (232-334ق)، به ویژه ایام خلافت مقتدر (295-320ق) با پدیده ای به نام قهرمانگی مواجه می شویم. قهرمانه عنوان زنانی بود که واسطه ی حرم با دربار خلفا بودند و وظایف مختلفی به آنان محول می شد. سلطه ی ترکان بر امور مختلف خلافت، ماهیت فردی و ضعف روز افزون مقتدر از یک طرف و کشاکش قدرت بین عوامل مختلف خلافت از طرف دیگر باعث گردید، آنان(قهرمانه ها) با بهره گیری از این شرایط به اعمال ...

در عصر اموی پنج حزب عمده فعالیت داشتندکه عبارتند از: شیعه، خوارج، زبیریان، مرجئه و حزب اموی. برخی از این احزاب فعالیتشان راکم و بیش در عصر عباسی پی گرفتند. اما احزابی هستندکه در عصر عباسی سر بر آوردند. این گروهها در عصر اموی یا وجود خارجی نداشتند و یا از فعالیت چندانی برخو ردار نبو دند, از جمله این احزابند: حزب عباسی، شعو بیگری، زندقه، معتزله. چنانکه علمای احزاب عصر عباسی با یکدیگر در ستیز فره...

پیشگفتار زمانی که اوضاع سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی عصر یا دوره ای ، دستخوش تغییر و دگرگونی شده و رو به بهبودی می گذارد ، طبیعتاً اوضاع فرهنگی وفکری نیز دستخوش تحول خواهد شد و از آن جایی که شعر و ادب جز مقولات فرهنگی است پس از این تغییر و تجدید بی نصیب نخواهد ماند. لذا بر آن شدیم تا پاسخ سوأل های زیر را بیابیم : آیا نوگرایی ابونواس محدود به خمریات و غزلیات و طردیات او می شود؟ چرا منتقدان و نوی...

یتناول هذا البحث شخصیهَ الشاعر الأصفهانی، فضلاً عن دراسه نماذج شعریه له، إیضاحاً لقیمه أشعاره من الناحیه الفنیه و إتجاهه العفیف فی معالجه هذا الجانب الشعری المتمیز. أبوبکر محمد بن داود الأصفهانی، المعروف بالظاهری (297-255 هـ.ق /910-869 م)، عاش فی العصر العباسی الثانی. کان من أکابر علماء عصره و فقهائهم و أذکیائهم لعلوه فی رتبه الادب، و تصرفه فی اللغه و تفننه فیها و قدرته علی القضاء و الافتاء، و ا...

گسترش آرای زیدبن علی(م. 122) و حمایت زیدیان از رهبران حسنی، زیدیه را به فرقه ای تأثیرگذار در عرصه های مختلف تبدیل کرد. از سویی دیگر نخستین خلفای عباسی، برای پایان دادن به قیام های شیعی و دست یابی به اقتدار پایدار، از هر راهی استفاده می کردند. یکی از روش های اصلی خلفای عباسی برای رسیدن به این هدف نفوذ در بین گروه های شیعی، بوده است. محور اصلی مقاله حاضر، پاسخ به این پرسش است که آیا در عصر اول عب...

نظم تعلیمی، یکی از پدیده های نو بنیاد در عرصه ی شعر عباسی در ادب عربی است که در پی گسترش ادبیات ، علوم ، معارف گوناگون و نیاز مبرم مردم به فراگیری علوم و هنرهای متداول آن روزگار پدید آمده است . در دهه های اخیر منتقدان ادبیات تعلیمی به شکلی گسترده تلاش نموده اند تا پیدایش این پدیده را با استناد به ابیاتی از دوره های جاهلیت و اموی به این دوره ها نسبت دهند و از پیدایش این پدیده به تأسّی از دیگر فره...

عصر عباسی، محل تلاقی فرهنگ های مختلف و تحول های ژرف فرهنگی و ادبی و هنری است. شعر عربی نیز در این دوره، به ویژه از منظر محتوا، دگرگون شد و شاعران نیز نقش های اجتماعی گوناگون را پذیرفتند. با توجه به جایگاه زنان در تحول های اجتماعی عصر عباسی، این نوشتار می کوشد با روش وصفی ـ تحلیلی شخصیت زن را در سروده های چهار شاعر منتخب عصر اوّل و دوم عباسی، یعنی: عباس بن اَحنف (103ـ192ق)، ابوالعتاهیه (130ـ211ق)،...

سلم بن عمرو خاسر، شاعر عصر نخست عباسی در بصره به دنیا آمد. وی شاگرد و راوی اشعار بشّار بن بُرد بود. او را خاسر نامیدند، زیرا نسخه ای از قرآن را فروخت تا دیوان شعری بخرد. دلایل دیگری نیز برای این لقب وی گفته شده است. در دوران جوانی، سلم به بغداد رفت و به مدح خلفای عباسی، برمکیان به ویژه فضل برمکی، و دیگر امیران پرداخت. وی با ابوالعتاهیه، مروان بن ابی حفصه، والبه بن حباب و ابو الشمقمق معاشرت داشت. ...

ویژگی بارز ادبیات داستانی آن است که در ژرفنای خود بازگو کننده ی بسیاری از حقایق و اوضاع و احوال جامعه ایست که در بطن آن شکل گرفته است.لذا با نگاهی جامعه شناختی به این آثار، می توان دورنمایی کلّی از جوامعی که مولد این آثار بوده اند ترسیم نمود.از آن جا که مضمون مقامات همدانی(358ـ398 هجری) ریشه استوار و ژرفی در زندگی عمومی جامعه ی عصر عباسی دارد، در این مقاله بر آنیم تا با نگاهی جامعه شناختی به مقا...

واژه ی «وصیّت» که صورت عربی آن «وصیّه» و جمع آن «وصایا» است، اسم مصدری است برگرفته شده از «وصّی، یوصِی، توصیه» به معنی «عَهد» است. وصیّت در اصطلاح، خواستن انجام کاری از وصِیّ، بعد از غیبت وصیّت کننده و یا پس از مرگ او است. سنت وصیت نامه نویسی فنی از فنون خطابه است که در طول تاریخ اسلام به چشم می خورد چنان که در عصر دوم عباسی نیز موردتوجه خلفا بود. با توجه به این که وصیت نامه نویسی جز لاینفکی از بافت فره...