میرسیدعلی همدانی، عارف، صوفی، عالم و شاعر ایرانی قرن هشتم هجری قمری و از مبلغان عمده دین مبین اسلام در آسیای مرکزی است که در ترویج تصوف در این ناحیه نقشی برجسته داشته است. در این مقاله که با هدف تبیین نقش سیدعلی همدانی در ترویج تصوف در آسیای مرکزی به نگارش درآمده، ابتدا تاریخچۀ پیدایش تصوف به اختصار بازگو شده است. گرایش به تصوف در ماوراء النهر و شکل گیری سلسله های صوفیانه در این منطقه بررسی و م...

میرسیدعلی همدانی از زمرۀ مردم اهل تصوف عصر چهاردهم میلادی است. آثار این ادب متصوف زیاده از هفتاد بوده و تقریباً همۀ بخش های علوم زمان را دربر می گیرد. در تعلیمات میرسیدعلی، عشق جایگاه خاص دارد. این عشق برای او سرشار از اندیشه های عاشقانه و اهداف عارفانه است و دنیای معنوی اش حقیقت عرفانی است. در این مقاله، ضمن تبیین موضوع عشق عرفانی در نگاه میرسیدعلی، مصادیق آن در آثارش مورد بررسی قرار گرفته است....

هرچند مرام تعلیمات اساسی متفکر معروف ایران و تاجیک و هند، میرسیدعلی همدانی، پشتیبان فلسفۀ تصوف است، اشعار فلسفی او در خود عناصر بسیار پرمضمون دیالکتیکی را نیز دربر گرفته است. عقاید دیالکتیکی میرسیدعلی در اثرهای «هفت وادی»، «ذخیره الملوک»، «حلّ مشکل»، «مرآه التائبین»، «رسالۀ درویشیه»، «اوراد فتحیه» و دیگر آثار او که تعداد آن ها تا نود جلد می رسد، بیان شده اند. در این مقاله نگارنده پس از بررسی عنا...

میرسیدعلی همدانی یکی از عارفان بزرگ تاریخ اسلام است که حضور و نقش او در بخش وسیعی از جهان اسلام، ازجمله ایران، تاجیکستان، افغانستان، پاکستان و کشمیر واضح و محسوس است. کشمیر در شمار سرزمین‌هایی است که از شخصیت میرسیدعلی بسیار اثر پذیرفته و این اثرپذیری انتقال فرهنگ ایرانی را به این منطقه به‌همراه داشته است؛ همین موضوع سبب توجه بسیاری از محققان پاکستانی به شخصیت میرسیدعلی شده و آن‌ها را به خلق آث...

هرچند مرام تعلیمات اساسی متفکر معروف ایران و تاجیک و هند، میرسیدعلی همدانی، پشتیبان فلسفۀ تصوف است، اشعار فلسفی او در خود عناصر بسیار پرمضمون دیالکتیکی را نیز دربر گرفته است. عقاید دیالکتیکی میرسیدعلی در اثرهای «هفت وادی»، «ذخیره‌الملوک»، «حلّ مشکل»، «مرآه‌التائبین»، «رسالۀ درویشیه»، «اوراد فتحیه» و دیگر آثار او که تعداد آن‌ها تا نود جلد می‌رسد، بیان شده‌اند. در این مقاله نگارنده پس از بررسی عنا...

میرسیدعلی همدانی از زمرۀ عارفان و ادیبان پرکاری است که آثار فراوان علمی و ادبی تألیف کرده است و محققان تعداد آن ها را بیش از ۱۷۰ نسخه دانسته اند. یکی از آثار باقی ماندۀ او مثنوی هفت وادی است که ۶۴۲ بیت دارد. دربارۀ منسوب بودن این مثنوی به میرسیدعلی همدانی میان محققان اختلاف نظر وجود دارد. برخی چون هرمان اته، اشپرینگر و علی محمدی خراسانی این مثنوی را اثر عطار نیشابوری دانسته اند؛ اما سعید نفیسی،...

میرسیدعلی همدانی (۱۳۱۴-۱۳۸۶م)، نمایندۀ بزرگ علم و ادب و فلسفه و حمکت مشرق زمین، در رواج و توسعۀ تعدادی از علوم زمان خویش سهم بسزا داشته است. یکی از آثار مهم این عارف شهیر «ذخیره الملوک» است که موضوع آن را پند و نصیحت به شاهان و حاکمان و دیگر طبقات جامعه تشکیل می دهد. این اثر متشکل از ده باب است. عقیدۀ شاه عادل و رعیت پرور در باب پنجم این اثر باعنوان «در احکام ولایت و سلطنت و عمارت و حقوق رعایا ...

در تعلیمات دینی و اخلاقی میرسیدعلی همدانی رسالۀ «قدوسیه» که به لحاظ حجم خُرد و از نظر مظمون برجسته است، مقام ارزنده دارد. این اثر به باب ها تقسیم نشده؛ بلکه موضوعات آن پی درپی و با تکرار خطابۀ «ای عزیز» بیان می شود. زبان این اثر ساده و موجز است و تناسب کلام، سجع، توصیف عالی و واسطه های تصویر، منطق گفتار را پرقوت و شیوۀ بیان را جذاب و گوارا کرده است. در رسالۀ «قدوسیه» مسائل اخلاق حمیده در دین مبی...

رساله نویسی از روزگاران گذشته در دنیای اسلام رواج داشت و دانشمندان و ادبا، نکته ها و یافته های مهم و ضروری خود را در قالب رساله عرضه می کردند. کار رساله نویسی‏ در روزگار میرسیدعلی همدانی (713-786ه‍.ق/ 1313-1384م.)، یعنی سده هشتم هجری نیز چون بسیاری دیگر از دوره ها رونق فراوان داشته است؛ چنان که بیشتر آثار هم روزگاران وی در قالب رساله نوشته شده است. در میان رساله نویسان آن روزگار، نام سیدعلی همد...

شکل های گوناگون فعل که در زبان ادبی تاجیکی (فارسی) استعمال می شوند، محصول یک دورۀ معیّن نیست؛ بلکه نتیجۀ دوره های گوناگون توسعه و ترقی زبان تاجیکی است که وابسته به خصوصیات نوع ادبی اثر و سبک فردی مؤلف، ممکن است دچار تغییر شود. این مقاله درپی آن است که شکل های زمانی فعل و رابطۀ آن با زبان ادبی کنونی تاجیک را در رسالۀ «قدوسیه» اثر میرسیدعلی همدانی بررسی کندد. در این رساله پنج شکل زمانی صیغۀ خبری م...