برای اثبات وجود خداوند، براهین مختلفی ارائه شده است. یکی از مشهورترین این براهین، برهان وجوب و امکان است که نخستین‌بار توسط ابن‌سینا تقریر شده است. بعد از او، متفکران اسلامی و غربی تقریرهای متفاوتی از این برهان به‌دست داده‌اند. در جهان اسلام، بعضی متفکران، از جمله غزالی، ابن‌رشد و ملاصدرا و در جهان غرب، کسانی مثل سوی هیوم و راسل از این برهان انتقاد کرده‌اند. ملاصدرا به‌طور مستقیم و غیر مستقیم، ...

متفکران مسلمان، به‌تأسی از حکیمان کلاسیک یونانی، در فلسفه سیاسی‌شان به «دوستی»به‌مثابه مفهومی فلسفی و سیاسی توجه کرده‌اند. بااین‌حال، توجه آن‌ها به این مقوله دارای نقاط ممیزه‌ای است که می‌تواند نشان‌دهنده تفاوت‌های تفکر اسلامی با تفکر یونانی باشد. این نقاط تمایز خود را بیش‌تر در کم‌اهمیت‌تردانستن این مقوله در چهارچوب تفکر سیاسی و بهره‌گیری از مفاهیم کمکی برای جای‌گیری آن در چهارچوب فلسفه سیاسی ...

هویت کاوی یکی از عمده مسایل جامعه شناسی سیاسی بالاخص در جوامع در حال گذار است. امروزه عمده متفکران سیاسی در جهان در سایه تحولات سریع و پرشتاب عصر جدید، از مساله و مشکله هویت سخن گفته­اند. هویت­ملی، به عنوان مخرج مشترکی از مولفه­ها، می­تواند منطقه­ایی همگن را از بعد فکری و عملی در یک کشور فراهم سسازد؛ بر همین اساس از جاشدگی انقلاب­اسلامی را می­توان عدم تفاهم بر این منطقه همگن نامید که موجب بازسا...

تقسیم علم به تصور و تصدیق دومین تقسیم بندی علم حصولی است که در کنار اصطلاح سوم یعنی «حکم» مورد توجه متفکران بوده و بخش مهمی از مباحث علم حصولی را به خود اختصاص داده است. بهترین تعریف تصور، تعریف ابن سیناست که تنها صدر المتالهین به آن عطف توجه کرده است. دیدگاه مرحوم علامه طباطبایی مکمل نظریه ابن سیناست

انقلاب مشروطه نقطۀ عطفی در شکل گیری نظام حقوقی ایران است. نخستین بار در ایران تلاش شد چارچوبی مشخص برای حکمرانی ارائه شود. در تبدیل حکومت خودکامه به حکومت قانون، مفهوم «قانون»، خود بیش از هر موضوع دیگری نیازمند تبیین و تشریح بود. در میان آرای ارائه شده در باب تاریخ اندیشۀ سیاسی و حقوقی مشروطۀ ایران، نظریات دکتر سیدجواد طباطبایی از انسجام بیشتری برخوردار است. طباطبایی مواجهۀ نقادانه با سنت قدمای...

در طول یکی دو دهه اخیر بسیاری از متفکران با گرایشی راست و حتی برخی نظریه پردازان چپ با استناد و ابتنا به تحولات چندگانه موسوم به جهانی شدن بر آن شدند که در وضعیت کنونی امکان نقد و پدیدارشناسی امپریالیسم وجود ندارد. جالب آن است که یکی از مهم ترین حملات تئوریک به نظریه امپریالیسم اتفاقاً از درون سنت متفکران انتقادی از سوی آنتونی نگری و مایکل هارت مطرح شده است. نویسندگان در مقاله حاضر به ایضاح و پا...

کیهان شناسی در آغاز کار خود پایة مشترک فلسفه، دین، و علم بوده است. در فرهنگ اسلامی، کیهان شناسی یا بر محوریت خلق از عدم (دیدگاه متکلمین) استوار شده بوده، یا مبتنی بر جهانی قدیم بوده است (دیدگاه فلاسفه)، و از مسئلة چندجهانی غالباً ذکری به میان نیامده است. در اوایل دهة 1970، پس از ارائة آن چه «اصل انسان محوری» نامیده می شود، ایدة چندجهانی وارد حوزة کیهان شناسی شد. در میان متفکران مسلمان متقدم دو ن...

اندوه همیشه ایده ای ناخوشایند درنزد انسان ها بوده است. از نظر ریشه شناختی و در دوره ی کلاسیک، به عنوان یک افسردگی روحی و فیزیکی شناخته می شد که غم و ناراحتی را به دنبال داشت. بیزاری از زندگی، خستگی، نارضایتی، حس نوستالژی، دلهره و حتی جنون، همراهان همیشگی مفهوم اصلی اندوه بوده اند. در یک جمله، این مفهوم، جنبه ای منفی و شوم داشته است. در دوره ی مدرن ما نیز، در حالی که بسیار منسوخ و از رده خارج شد...

متفکران حوزه‏های گوناگون در باره ایمان و سرشت آن به بیان دیدگاه‏های خود پرداخته و گاه نظریاتی در مقابل یکدیگر ابراز کرده‏اند. مقایسه و تطبیق این دیدگاه‏ها و بررسی آنها می‏تواند به روشنگری در باب ایمان کمک کند. در این جستار ماهیت ایمان از دیدگاه ابن عربی، از حوزه اسلامی و پدر عرفان نظری و کی‏یرکگور از حوزه مسیحیت بررسی و مقایسه می شود. در باب ماهیت ایمان، دیدگاه‏های معرفت گرایانه، تصدیق‏گرایانه،...

جی. ال. مکی، در کتاب معروف خود در باب فلسفه اخلاق به نام اخلاق: جعل درست و خطادیدگاه شک گرایانه ای را مطرح می کند که براساس آن، از آنجا که احکام و گزاره های اخلاقی صدقشان را منوط به عینیت ارزش ها و حقایق اخلاقی کرده اند، و عینیت این حقایق به دو دلیل عجیب بودن حقایق اخلاقی و نسبیت ارزشهای اخلاقی مورد انکار قرار گرفته است، این احکام کاذب هستند. وی در این کتاب عنوان دیدگاه خودش را نظریه خطا گذاشته...