مبانی زبان شناسی ایرانی: زبان های دوره میانه و نو. شورای ویراستاران: م. ن. باگالوبف، و. ن. افیموف، د.ای. ادلمان، سرویراستار: و. ن. افیموف،  مؤسسة زبان شناسی فرهنگستان علوم روسیه، مسکو، مؤسسة ادبیات شرقی، 2008، 446 صفحه

بر پایه نظریه­ معناشناسی پیش­ فرض (default semantics)، زمان مفهومی است ادغامی(merger)که برخاسته از ترکیب منابع معنایی همچون واژگان و ساخت دستوری، پیش­ فرض ­های شناختی (cognitive defaults)و استنتاج آگاهانه با تکیه بر عوامل بافتی (consciouspragmatic inference) می ­باشد. سخنگویان هنگام مواجه شدن با یک فعل خاص، یا آن را جزء پیش ­فرض ­های شناختی خود خواهند یافت و به سرعت و بدون نیاز به پردازش ذهنی س...

فعل اوستایی بر مبنای زمان، نمود، شخص، شمار و دو جهتِ اکتیو و میانه بررسی می‌شود. بنا بر دیدگاه رایج، جهت میانه وسیلۀ تبدیل ریشه­های گذرا به ناگذر است. این دیدگاه با مشاهدۀ ریشه­های فعلی‌ای شکل گرفته است که در جهت اکتیو، گذرا و در جهت میانه ناگذر هستند، درحالی‌که زبان اوستایی ویژگی دیگری را در خود دارد که نظریۀ فوق را به چالش می‌کشد و آن وجود افعال «فقط میانه» و افعال «گذرای میانه» است. بررسی نوی...

پژوهش‌های بسیاری دربارۀ ایزدبانو اناهیتا انجام شده که بیشتر آن‌ها بر اساس یافته‌های باستان‌شناختی است و کمتر پژوهشی به تجلّی این ایزدبانو در نوشته‌های فارسی میانه پرداخته است. هدف از این پژوهش، بررسی نقش و جایگاه اناهیتا در دین و شهریاری دورۀ ساسانی بر اساس نوشته‌های فارسی میانه است. در این پژوهش، با روش توصیفی - ‌تحلیلی، شواهد موجود دربارۀ اناهیتا در آثار فارسی میانه بررسی شد. یافته‌ها نشان داد...

فارسی نو اصطلاح علمی رایجی در مغرب زمین است که به زبانی که خود گویندگانش آنرا زبان فارسی می گویند اطلاق می شود. زبان فارسی استواری خود را در قرن دهم و یازدهم میلادی در شمال شرقی ایران بوسیله نویسندگان کلاسیک قدیم بدست آورده است . در خصوص تغییراتی که زبان ادبی فارسی نو در جریان بیش از هزار سال تکامل خود پیموده میتوان قبل از هر چیز از چگونگی واژگان آن نام برد. در کنار آن میتوان تمایل به ساده شدن ...

مقاله حاضر در چارچوب آواشناسی آزمایشگاهی به این پرسش می­پردازد که آیا گویشورانِ فارسی معیار، مشخصۀ ثانویۀ دیرش واکه­ را که با ارتفاع واکه در این زبان همبستگی دارد، به طور عمدی کنترل می­کنند و یا اینکه این مشخصه صرفاً پی­آمد ویژگی­های اولیه است و در نتیجه می­توان آن را با توجه به عوامل زیست-مکانیکی توجیه کرد. به این منظور، تفاوت در دیرش واکه­های افراشته، افتاده و میانه در سرعت­های مختلف گفتار (آهس...

خورشیدنیایش نخستین نیایش از پنج نیایش مذکور در خرده‌اوستا است. خرده‌اوستا یا اوستای کوچک یکی از بخش‌های اوستای متأخر است. تدوین خرده‌اوستا به آذرباد مهرسپندان، موبدان‌موبد زمان شاپور دوم ساسانی (309- 379 م.)، نسبت داده شده است. در دورۀ ساسانی موبدان زردشتی بر آن شدند تا اوستا را که تا آن زمان به‌ صورت شفاهی حفظ و نقل می‌شد و برای مردم قابل فهم نبود به زبان زندۀ آن عهد...

در این نوشتار جایگاه و عملکرد بعضی از «نقش نما»ها یا «نشانه های نحوی» که بیانگر نقش واژه در عبارتند در زبان تبری، بحث و بررسی شده است. در زبان تبری، حرف های اضافه برخلاف گویش معیار فارسی، پس واژۀ متمم سازند و گاه معانی مختلفی دارند. ترکیب های وصفی و اضافی برخلاف زبان فارسی معیار که «هستۀ آغازین» است، در زبان تبری «هستۀ پایانی» است. همچنین رفتار نحویِ «را» اگرچه در فارسی امروز نشانۀ مفعولی است، د...

یادگار زریران متنی است اصلاً پهلوانی که در روند استنساخ و انتقال به الفبا و زبان فارسی میانه تصحیف‌ها و تحریف‌هایی بدان راه یافته است. همین مسئله کار خوانش برخی عبارات آن را سخت دشوار کرده است. پژوهشگران در خوانش این عبارات راه‌های گاه مختلفی در پیش گرفته‌اند. در این نوشته نخست این خوانش‌ها بررسی و نقد شده و سپس در باب خوانش برخی از عبارات پیشنهادهایی تازه طرح گردیده است. اساس این پیشنهادات مقاب...

روستای «لای‌زنگان»  (lây-zangân)از روستاهای شهرستان داراب فارس است. این روستا در 54 کیلومتری شرق داراب واقع شده و زندگی بیشتر مردمان آن، از قدیم تاکنون، از راه باغداری می‌گذشته است. از همین­روی، کارکرد واژه‌ها و اصطلاحات باغداری در این منطقه چشمگیر است. بی‌تردید ثبت و ضبط چنین واژگان و اصطلاحاتی که از گنجینه‌های فرهنگ و زبان فارسی به‌شمار می‌آید، بسیار بایسته است و چه‌بسا در زایش‌های جدید زبانی...