مقوله«سماع» از بحث برانگیزترین مفاهیم حوزه عرفان و تصوّف اسلامی است. این واژه فراتر از معنای قاموسی خود، در معنی اصطلاحی، جایگاه ویژه‌ای در پهنه معارف و تعالیم اسلامی و ایرانی یافته است. در مثنوی معنوی که حاصل جوشش‌های معرفتی حضرت مولاناست، این مهم به‌ فراخور‌ داستان‌های آن مورد توجّه قرار گرفته است و نیمی از موارد کاربرد «سماع» در معنای اصطلاحی آن می‌باشد. از دیگر سو در کتاب ارزشمند اللّمع، که یک...

 واژه ذکر یکی از کلماتی است که به دو معنای لغوی و اصطلاحی در آیات قرآنی به کار می رود. کاربرد اصطلاحی آن در جایی است که با مفاهیم وحیانی و تنزیل مقارن شده است. در آرای مفسران، اتفاق نظری در استفاده از واژه  ذکر در آیات قرآنی وجود ندارد؛ طوری که آن را گاه، صفت یا نامی برای قران و گاه منطبق بر دیگر کتب آسمانی به ویژه تورات می دانند، درحالی که براساس آیات قرآنی، نزول ذکر، جز بر پیامبر اسلام (ص)، ب...

عقل از مسائل بنیادی در فلسف? مشاء است. رویکرد فارابی به عنوان حکیم مسلمان ایرانی با اندیش? شرقی، و اسکندر افرودیسی به عنوان حکیم یونانی و غربی، به آن نیز از مسائل مهمی است که می‌تواند از وجوه تمایز و افتراق فلسف? مشائی ارسطویی و حکمت اسلامی محسوب شود. این پژوهش بر طبق سنت روش‌شناسی مطالعات تطبیقی به تحلیل و تطبیق رسال? عقل این دو حکیم می‌پردازد. بر اساس نظر اسکندر، عقل (در رسال? نفس ارسطو) سه ن...

طرح اندیشۀ تفکیک بین دین و فلسفه در سال های اخیر از سوی حوزۀ معارف خراسان، چهرۀ جدیدی از مکتب اخباریگری و نصگرایی به نمایش گذاشته و بار دیگر توجه محقّقان عرصۀ دین پژوهی را به مسئلۀ نسبت عقل و دین از دیدگاه عقلگرایان و نصگرایان معطوف کرده است. در این میان، چگونگی رویارویی ملا محسن فیض کاشانی(اندیشمند قرن یازدهم) با این مسئله همواره با ابهام همراه بوده است. برخی او را به اخباری یاد میکنند و برخی د...

جایگاه عقل فعال در فلسفۀ مشاء مسئله ای بغرنج است. یکی از مطالبی که در بارۀ آن وجود دارد این است که ارسطو از عقل فعال سخن نگفته، اما شارحان اسکندرانی و نوافلاطونی وی آن را ساخته و پرداخته اند. ابن سینا به عنوان فیلسوفی مستقل-که به اشتباه وی را نمایندۀ مشاء در حکمت اسلامی معرفی کرده اند و خود وی این مسئله را رد می کند- در بارۀ عقل فعال دیدگاهی دارد که ضمن تلائم با فلسفۀ خود او متفاوت با دیدگاه شا...

عقل فعال بعد از ارسطو جایگاه متفاوتی در اندیشۀ فیلسوفان داشته است. هریک بنابر نیاز و خلأیی در فلسفة خود جایگاه عقل فعال را تعیین می کردند. افلاطون کلیات را قائم به ذات، مجرد، و ثابت می دانست که در عالم محسوس نبودند. او نیازی به وجود عقل فعال حس نمی کرد، اما ارسطو، در مخالفت با استاد خود، کلیات را در امور محسوس قرار داد، از آن جا که ارسطو از عقل به صورت مبهم و در مقایسه با حس سخن گفت، برای تبیین...

عقل مطمئن ترین منبع معرفت بشری، میزان و راه تشخیص درست و نادرست ، حق و باطل، صدق و کذب ، خیر وشر و خوشبختی و بدبختی است. قرآن کریم عالی ترین معیار فضیلت انسان بر سایر مخلوقات جهان مادی را عقل می داند. (اسراء/70) در اهمیت عقل همین بس است که خداوند به واسطه آن به انسان شایستگی تعقل را ارزانی داشته است. و انبیاء را که محبوب ترین بندگانش نزد او هستند، از میان عاقل ترین انسان ها برانگیخت و از آنان پ...

موضوع رابطه عقل و دین همواره یک مسأله اساسی و مطرح در میان متکلمان و فلاسفه مسلمان و غیره مسلمانان بوده و هست. در میان متفکران و فلاسفه اسلامی ابونصر فارابی در این رابطه نقش بسزایی دارد. زیرا پس از آشنایی مسلمانان با عقل گرایی یونان و سر گرفتن این بحث که شاید این پدیده محصول بیگانه باشد، فارابی بود که با اعتقاد به هماهنگی بین عقل و دین، باب جدیدی به روی فلسفه اسلامی گشود. بابی که راه را برای فل...

در این پژوهش به بررسی وضعیت و مبانی فقهی حقوقی قمار و گروبندی می پردازیم. قمار، عبارت است از قراردادی بین دو یا چند نفر مربوط به مسابقه ای با هر کیفیتی و هر آلتی به شرط وجود گرو یا عوض. در این تعریف دو رکن اساسی برای مفهوم اصطلاحی قمار وجود دارد، یکی اینکه وسیله ای وجود داشته باشد چه جزء آلات قمار باشد یا اینکه جزء آلات معروف قمار نباشد، دیگری اینکه همراه گروبندی و شرط بندی باشد یعنی اینکه گرو ...

مفهوم شهود را می توان در حوزه های مختلف بررسی کرد؛ از جمله: فلسفه، کلام، اخلاق؛ عرفان و دین. اما شهود به معنای فلسفی نقطه آغازی است برای اثبات واقعیت و سرآغازی است برای تأسیس معرفت های یقینی، چون خود یقینی است. دغدغه ما دراین رساله بررسی شهود با تکیه بر، آراء دو فیلسوف بزرگ اسلامی-شیخ الرئیس و شیخ اشراق و به ویژه تأکید بر اهمیت این بحث نزد شیخ الرئیس ابن سینا و دفاع از ایشان در این زمینه می باش...