در فلسفه نئوکانتی ارنست کاسیرر تلاش برجسته ای را در دوران جدید، برای طراحی فلسفۀ اسطوره شناسیبهعنوان جزء مکمل فلسفۀ دین مییابیم. روشن ترین و جدیدترین تلقی او از اسطوره در جلد دوّم فلسفۀ صورنُمادین مطرح شده است . بر این اساس اسطوره همان صورت نُمادین است که یگانگی کلمه با هستی و داّل بامدلول را حفظ می کند. با این همه، اسطوره همچنان خود را در ساختار مهم در حال تکوینی تثبیت می کند وزیربنای دین را با اس...

اکثریت قریب به اتفاق کسانی که به تحقیق دربارۀ فلسفۀ اخلاق کانت مشغول اند کانت را به دلیل مباحث موجود در بنیادهای مابعدالطبیعه اخلاق و نقد عقل عملی، به عنوان فیلسوفی می شناسند که مخالف این دیدگاه است که «انسان شناسی و مطالعه تجربی ماهیت انسان نقش مهمی در اخلاق دارد.» به این دلیل، آن ها فلسفۀ اخلاق کانت را به سبب عدم توجه به امور تجربی، صوری یا محض تلقی کرده، به انتقاد از آن می پردازند؛ ولی آیا م...

به طور کلی، دو دیدگاه رایج در تفسیر مفهوم عینیت از نظر فرگه وجود دارد. دیدگاه نخست، عینیت را در قلمرو هستی‌شناسی مطرح می‌کند که مستقل از هر چیزی حتی خرد است. بر همین اساس، می‌توان فلسفۀ فرگه را فلسفه‌ای واقع‌گرا ‌خواند. در مقابل، دیدگاه دوم عینیت یا امر عینی را در قلمرو شناخت‌شناسی مطرح می‌کند که همچون امری بیناذهنی برای خرد در دسترس است. در این مقاله، پس از شرح برخی از مفاهیم بنیادین فلسفۀ فرگ...

فلسفۀ اسلإمی دارای نقش بی بدیلی در تفکرات عمیق و سازنده است، اما در جهان امروز این نقش و جایگاه کمرنگ شده است. یکی از دلإیلِ این اتفاق را می توان در پیچیدگی نگارش فیلسوفانی همچون میرداماد دانست. درحالی که ساده نویسی و استفاده از اصطلإحات و عبارات فارسی، باعث جذب مخاطب و شناساندن بهتر این علم به همگان می شود، در میان حکمای اسلإمی، افضل الدین محمد بن مرقی کاشانی، معروف به بابا افضل، آگاهانه به این...

در مقاله ی حاضر یکی از منابع اولیه ی تاریخ نگاری فیلسوفان یونانی در جهان اسلام، با عنوان آراء الفلاسفة، یا اختلاف الأقاویل فی المبادی، معرفی شده است که از آن نسخه ی خطی منحصر به فردی باقی مانده است. در سده های نخستین اسلامی آراء الفلاسفة را، به غلط، ترجمه ی عربی اثری از آمونیوس می پنداشته اند، اما اهمیت و تأثیر این رساله در استنادها و اقتباسهایی که دانشمندان برجستۀ اسلامی نظیر بیرونی و شهرستانی...

در این مقاله با به کارگیری روش تحلیل زبانی در بررسی آرای فلسفی ملاصدرا، نشان داده شده است که الگوی زبانی واحدی را می­توان بر تمامی نظریات فلسفی وی منطبق کرد. بدین منظور بر اساس دو نظریۀ زبانی در مورد ساختار معنایی لفظ مشتق، نشان داده شده است که هنگامی که وی نظام فلسفی خویش را بیان می­کند، نظریات فلسفی وی با الگوی زبانی بساطت معنایی مشتق انطباق دارد و هنگامی که بر مبنای قوم به دفاع از نظریات خوی...

یکی از تلاش هایی که در حوزۀ فلسفۀ طب صورت گرفت، تعمیم آموزه های فلسفۀ علم به حوزۀ پزشکی بود. در این زمینه آثار توماس کوهن بیشتر از سایر فلاسفۀ علم مورد عنایت قرار گرفت و تلاش شد براساس مفاهیم پارادیم، بحران پارادایمی، انقلاب پارادایمی، و وضعیت پزشکی در جهان امروز فهم شود. پزشکی امروز (بخوانیم مدرن) یک پارادایم است و این پارادایم اکنون دچار بحران شده است. دو نشانۀ اصلی ِاین بحران یکم، اقبال بیمار...

براساس تصور فیلسوفان مسلمان از فاعل الهی، از واحد جز واحد صادر نمی‌شود. از لحاظ تاریخ فلسفه، این مسئله به بحث از اصل نخستین نزد پیشاسقراطیان برمی‌گردد. آنها برآنند از یک چیز، چیزها پدید می‌آید و آن را دربارۀ فاعل‌های طبیعی به کار می‌بردند؛ اما فیلسوفان مسلمان براساس الهام از آموزه‌های فلوطین، قاعدۀ الواحد را از فلسفۀ شبه یونانی اخذ کردند و بدون آنکه برای قراردادن آن در زمرۀ مسائل فلسفی، ملاکی ت...

طرح نظریۀ نسبیت آینشتاین، فیزیک نیوتنی را با دشواری‌های فراوانی روبرو کرد، چنان که برای اصلاح آن چاره‌ای نماند جز کنارگذاشتن و یا اصلاح برخی از بنیادی‌ترین مفاهیم، از جمله زمان و مکان. بسیاری بر این باورند که نسبیت ضربات جبران‌ناپذیری نیز بر فلسفۀ کانت وارد آورده است. با این همه، کسانی مانند کورت گودل (Kurt Gödel) کوشیده‌اند نسبیت را به‌گونه‌ای بخوانند که نه تنها به تناقض با فلسفۀ کانت نینجامد،...

این مقاله تلاشی است برای بررسی دیدگاه فلسفۀ وجودی یا مکتب اگزیستانسیالیسم دربارۀ یکی از موضوعات فلسفۀ متعارف در عرصۀ وجود‌شناسی. این مسأله بویژه از این جهت اهمیت دارد که پیروان این مکتب، بجای پرداختن به مفاهیم کلی و انتزاعی، می‌کوشند به شناخت وجود انسان اصیل که در متن زندگی با مسایل گوناگون درگیر است بپردازند؛از این رو بازخوانی آرای‌ ایشان در مباحث هستی‌شناختی با ارزرش می‌نماید. در این مقاله بر...