هنر دورۀ قاجار به لحاظ محتوا و ماده، موضوع، و نحوۀ اجرا ویژگی‌های متمایز و منحصر‌به‌فردی دارد. وفور نقش‌مایه‌های زنانه در محصولات هنری عصر قاجار، از جمله در کاشی‌نگاره‌ها، در فضاهای خصوصی و نیمه‌خصوصی کاخ‌ها، و خانه‌های اعیان و اشراف از ویژگی‌های شاخص آن است. زنان قاجاریِ نقش‌بسته بر این کاشی‌نگاره‌ها در تعامل هویتی با هویت زن فرنگی، چهرۀ نوینی از زن ایرانی را به نمایش گذاشته‌اند. با‌این‌حال، در...

چکیده      شهر تبریز که از پیشینۀ تاریخی غنی برخوردار بوده و در طول تاریخ خود همواره به عنوان شهر اول یا دوم سلسله های حکومتی کشور ایران مطرح بوده است، در دورۀ قاجار با عنوان دارالسلطنه تبریز، ولیعهد نشین و دومین شهر مهم ایران پس از دارالخلافه ناصری محسوب می شده است. اهمیت سیاسی تبریز از یکسو و قرار گیری آن در مرز شمال غربی ایران، این شهر را تبدیل به دروازه ای جهت ورود مدرنیته و پیشرفت های  جها...

اشیاء که در زندگی عادی مردم، مبتنی بر نوعی عقلانیت ابزاری‌اند، گاه در زندگی روزمره از جایگاه و کارکرد معمول خود فراتر رفته، کاربرد و جایگاه فرهنگی پیدا می‌کنند. آیینه‌ها از جملۀ اشیاء مادی هستند که با تأثیرپذیری از فرهنگ ایرانی- اسلامی، کارکرد فرهنگی و اعتقادی یافته‌اند. در این تحقیق، که با هدف شناخت تأثیر ایدئولوژی و مذهب بر فرهنگ مادی دورۀ قاجار انجام پذیرفته، تلاش گردیده تا با مطالعۀ موردی «...

چکیده ناحیۀ هورامان در غرب کردستان از سدۀ 4ق تا پایان سدۀ 12ق توسط حُکام محلی این ناحیه و تحت نظارت مستقیم حکومت مرکزی ایران اداره می شده است. با شروع سدۀ 13ق شاهان قاجار بی توجه به این مسألۀ و همچنین اختلافات قومی حاکمان هورامان با والیان اردلان کردستان، در پی واگذاری کامل هورامان به والیان اردلان برآمدند که این مسأله باعث شکل گیری شورش هورامان در دورۀ ناصری شد. روابط حاکمان این ناحیه با والیان...

منصب مهرداری از مشاغل مهم دیوانی در تشکیلات اداری آستان قدس رضوی تا پایان دورۀ قاجار بوده‌است. مهرداران از معتمدان متولیان آستان قدس محسوب می‌شدند. با رواج امضاء در دورۀ پهلوی شغل مهرداری منسوخ شد. هدف: این پژوهش با استناد به اسناد آستان قدس رضوی به بررسی پایگاه اجتماعی، فرهنگی، علمی و اقتصادی مهردار به‌عنوان یک شغل مهم دیوانی، و نحوۀ انتصاب و شرح وظایف و تعداد مهرداران آ...

چکیده: در میان دوره‌های مختلف تاریخی، دورۀ قاجار از جنبه‌های گوناگون ازجمله مسائل مربوط به تصوف، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. تصوف این عصر، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که تحلیل و بررسی آن می‌تواند در روشن‌تر شدن مباحث دیگر این دوره همچون ادبیات عرفانی و مباحث تاریخی، نقش به‌سزایی داشته باشد. به‌دلیل نزدیک بودن دورۀ قاجاریه به عصر حاضر، منابع مناسبی برای تحقیق در زوایا و ناگفته‌ها...

از دیرباز در ایران، آموزش و پرورش جایگاه ویژه ای داشته و با گسترش اسلام نیز بر اهمیت آن افزوده شده است. در کنار جایگاه ممتاز آموزش در ایران، مراکز مرتبط با فعالیت های آموزشی نیز اهمیت یافتند. روند شکل گیری مدارس علوم دینی به صورت رسمی، با شکل گیری نظامیه ها در دورۀ سلجوقی آغاز شد و با فرازو نشیب هایی تا دورۀ قاجار نیز ادامه یافت. در شهر تهران، پایتخت ایران در این دوره، بیشترین تعداد مسجد- مدرسه...

چکیده باز شناسی تاریخ کهن ایران از قرن نوزدهم میلادی و گسترش مفاهیمی چون ناسیونالیسم، اندیشه­های ملی گرایانه ومساوات طلبانه در میان روشنفکران دورۀ قاجار، منجر به بازنگری متجددانه در بازپردازی­های پیشین پیرامون برخی شخصیت­های تاریخیِ تاریخ ایران باستان توسط برخی نویسندگان دورۀ قاجار شد. این پژوهش در پی بررسی بازپردازی شخصیت­های تاریخی ایران باستان در نگارش­های تاریخ نویسان دورۀ قاجار و نگرش­های ر...

هدف: هدف این پژوهش تحلیل انواع فهرست های اسناد در دورۀ صفوی و قاجار و شناسایی عناصر توصیفی آنهاست. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی بر پایۀ منابع کتابخانه ای و اسناد و نسخه های خطی به طبقه بندی و استنتاج یافته ها می پردازد.  یافته ها و نتایج پژوهش: مهم ترین عوامل مورد توجه فهرست­های اسناد در ایران دورۀ صفوی و قاجار عبارت اند از: تاریخ سند، نوع سند، ارکان (محتوای) سند، وابستگی...