این مقاله به فرایند ورود اجباری یا اختیاری اسلام به شهر قم می­پردازد و در صدد است از یک سو نظریۀ پذیرش اجباری اسلام توسط اهالی قم را رد نماید و از سوی دیگر ایدۀ پذیرش آسان و از سرآگاهی اسلام از سوی قمی­ها را نقد کند. در این نوشته نکته­های زیر بررسی شده است: الف) قمی ها مقاومت های سختی در برابر عرب ها از خود نشان دادند، لیکن این بدان معنا نیست که اسلام نیز به زور و اکراه وارد فرهنگ مردم قم شد. ب...

میراث مکتوب زردشتیان به فارسی نوگنجینه ای از آثار دینی ادبیات فارسی است که کم تر بدان توجه شده است. این متون به تدریج از سده های چهارم از بازتولید متون اوستایی و پهلوی پدید آمدند. امروزه، صدها رساله در حوزه های فقه، آیین، تفسیر، اسطوره، تاریخ، کلام، ادبیات، روایت، زبان شناسی، نجوم، و ... از دستوران کیش زردشتی برجای مانده است. کلام و مباحث کلامی، به ضرورت روابط زردشتیان و جامعة اسلامی، از دیرینه...

در بررسی دوره‌های مختلف تاریخ ایران، سده‌های اول تا سوم هجری به دلیل تحولات و دگرگونی‌های عمیق جامعۀ ایرانی، حضور گستردۀ اعراب در سرزمین‌های ایران‌شهر، مواجهۀ دو جهان‌بینی زردشتی و اسلامی و شیوه‌های مقاومت و پایداری جامعه نسبت به تسلط اعراب، اهمیت زیادی دارد. در این دوره، دین زردشتی از جایگاه غالب و مسلط گذشته تنزل یافت و دین اسلام با گسترش تدریجی جای آن را گرفت؛ بنابراین، صیانت از وحدت درونی ج...

تاریخ دین زردشتی به لحاظ مستندات تصویری چندان غنی نیست و یکی از دلایلی که برای این امر ذکر شده مخالفت این دین با شمایل‌پرستی است. در نظر زردشتیان تصویرسازی بی‌اعتنایی به امور دینی و همچنین تلاشی برای آفرینش اهریمنی است که با این کار امکان ورود نیروهای شرّ در قالب تصویر مهیا شده و به همین دو دلیل گناه محسوب می‌شود. از سوی دیگر ساسانیان، زردشتیان متعصبی بودند که تصاویری از مقدسان خود را بر صخره‌ها...

یکی از انواع ادبیات فارسی نو، موسوم به فارسی زردشتی است که زردشتیان در دورۀ اسلامی برای ترجمۀ داستان‌ها، اساطیر، آداب و رسوم، سنن و قوانین دین زردشتی از اوستا و زند به فارسی به کار گرفتند. این دسته از متون فارسی به دو دستۀ متقدم و متأخر تقسیم می‌شوند که از جملۀ نمونه‌های متقدم آن، متنهای صد در نثر و صد در بندهش است. صد در نثر که شاید بتوان آن را کهن‌تری...

کتیبه حاضر یکی دیگر از گورنوشته های است که به فراوانی در منطقه کازرون یافته شده است. تاکنون حدود هفده کتیبه از این منطقه پیدا و خوانده شده است که غنای حضور زردشتیان در سه چهار قرن نخست هجری در این منطقه و نیز حضور کتابت مستمر، از دوران ساسانیان تا سده های نخستین اسلامی در ایران، را گواه است. این گورنوشته ها، همچون تمامی گورنوشته های دیگر، به الفبای متصل کتابی (پهلوی ساسانی) نوشته شده است. نام آ...

مقالۀ حاضر دربارۀ کتیبه های خصوصی و یادبودی به خط و زبان پهلویِ ساسانی در هند است. در غارهای بوداییِ کانهری در سالست نزدیکِ بمبئی( مومبای)، 6 کتیبه به خط متصل پهلوی  وجود دارد که مربوط به قرن 11 میلادی( 1009 تا 1021) است. این کتیبه ها را چند گروه از تاجران زردشتی در سفر به هند نوشته اند که از این غارها دیدن کرده اند و گواه قدیمی ترین حضور زردشتیان تاجر در هند است. کتیبۀ نخست تاریخِ سال 378 یزدگردی ...

چکیده: در روزگار فرمانروایی محمدولی میرزا در یزد، حدود سال‌های 1238ـ1243ق، زردشتیان به کفر و بی‌دینی متهم شدند و سرانجام با پادرمیانی شاهزاده قاجار پرسش‌هایی درباره اساس دین از آنان پرسیده شد و به این شیوه، حقانیت دینی آنان اثبات شد و از اتهام پاک شدند. موبدخدابخش پور موبدفرود، دستورکیخسرو پور دستورخدابخش و هیربدجاماسب کسانی بودند که پرسش‌ها را پاسخ دادند. این رویداد مهم سبب شد تا جامعه ز...

تاریخ دین زردشتی به لحاظ مستندات چندان غنی نیست و این کم بود هم در منابع نوشتاری و هم در منابع تصویری به چشم می خورد. بسیاری از متون مربوط به این دوره از بین رفته و بخش عمده منابع برجا مانده در سده های بعدی به نگارش در آمده اند و تا مدتها بنا به سنّت شفاهی حفظ شده اند. از طرف دیگر، دین زردشتی با شمایل پرستی مخالف بود و به همین سبب منابع تصویری دینی به جا مانده نیز بسیار اندک است. زردشتیان معتقد ...

کتیبة حاضر یکی دیگر از گورنوشته‌های متعددی است که در منطقة کازرون یافته شده است. تاکنون حدود هفده کتیبه از این منطقه پیدا و خوانده شده است که غنای حضور زردشتیان در سه چهار قرن نخست هجری در این منطقه و نیز حضور کتابت مستمر، از دوران ساسانیان تا سده‌های نخستین اسلامی در ایران، را گواه است. این گورنوشته‌ها، هم‌چون تمامی گورنوشته‌های دیگر، به الفبای متصل کتابی (پهلوی ساسانی) نوشته ‌شده است. نام آمد...