در این مقاله قصد داریم تا جایگاه تعقّل و اندیشیدن درباب مسائل ایمانی را از دیدگاه علامه طباطبایی و گابریل مارسل بکاویم‌‌‌‌. جایگاه و کارکرد عقل در مسائل ایمانی همواره مورد توجه فیلسوفان و اندیشمندان بوده است و نقشی سرنوشت‌ساز در تعیین مسیر الهیات داشته است‌‌‌‌. علامه طباطبایی و گابریل مارسل نیز توجه ویژه‌ای به مسائل ایمانی و تعقّل و جایگاهِ آن در مورد این مسائل داشته‌اند‌‌‌‌. مارسل، ‌در مواجهه با ...

بسیاری از منطق دانان حدس را جزء مبادی یقینی شمرده اند؛ اما به تبیین این موضوع نپرداخته اند. در آثار ابن سینا و به تبع آن شارحان وی، در کاربرد این واژه توسّع معنایی دیده می شود. ابن سینا پای حدس را به علوم معنوی نیز می گشاید و یکی از حوزه های کارآمدی حدس را حوزه نبوت می داند. فخررازی نیز مانند ابن سینا بر نقش حدس در وحی تأکید می کند. ابن سینا حدس را مربوط به عقل قدسی می داند که بالاتر از عقل مستف...

نخستین گام در معرفت شناسی عرفانی، نقاّدی عقل است و هیچ عارفی نیست که در عرصۀ عرفان نظری، پیش از نقد عقل و قوای ادراکی انسان، بتواند سخن از معرفت فراعقلی، و تفکّر عرفانی بگوید. ابن عربی به عنوان مؤسس عرفان نظری نیز در طرح معرفت شناسی خود، نخست به نقد عقل فلسفی و تفکّر منطقی پرداخته و نشان داده است که اگر شناخت آدمی صرفاً متکی به قوای ادراکی او، و مبتنی بر روش تفکر فلسفی باشد، حاصلی جز شناخت غیرذاتی،...

پُل تیلیش، الهی دان بزرگ معاصر، در باب چیستی ایمان و چگونگی رابطة آن با عقل نظریّه­ ای خاص ارائه داده است. به نظر او، ایمان نه علم به حقیقتی است، نه اعتقاد به گزاره ای، نه اختیار عقیده ای، و نه احساس شخصی خاصی نسبت به کسی یا چیزی؛ هر چند همة اینها در ایمان نقش دارند. ایمان در نگاه تیلیش، به عنوان حالت دلبستگی واپسین، عمل کل شخصیت است که در محور حیات شخصی روی می دهد و کل شخصیت را در بر می گیرد. او...

مطابق با اصول و مبانی شناخت در اندیشه اسلامی، زاویه ای که از آن هر چیزی و از آن جمله مبانی معماری و شهرسازی اسلامی مورد مطالعه، تعریف و تحلیل قرار می گیرد، زاویه عقل و حکمت است. هنرمند، معمار و یا شهرساز مسلمان، از راه دل (از دریچه عقل و حکمت الهی)، ملکوت (یعنی جنبه باطنی و عقلانی)، هستی و موضوعات جاری درآن (از جمله حقیقت باطنی شهر) را مورد مطالعه قرار می دهد، و به دانشی شفاف، حقیقی و مطابق با ...

پرسش اساسی این جستار ناظر به این مطلب است که چگونه می‌توان نظریة معناداری نزد ملاصدرا را طراحی کرد. جستار حاضر می‌کوشد تا پس از اشاره به نکات روشی هم‌چون بیان نسبت سمانتیک، متافیزیک، و معرفت‌شناسی بر اساس اصل «درستی تفکیک و نادرستی تقدیم» و نیز تفکیک‌های سه‌گانه میان زبان طبیعی و زبان منطقی، تعیین کوچک‌ترین واحد معناداری، و نقش فاعل شناسا در معناداری به نظریة معناداری نزد صدرالمتألهین نزدیک شود...

نوشتار پیش رو حاوی انتقاداتی بر دیدگاه­های منطقی، معرفت­شناختی و هستی شناختی مندرج در کتاب بن­لایه­های شناخت و بویژه حاوی اشکالاتی بر تفسیر این کتاب از نقد عقل محض کانت است. نویسندۀ بن لایه­ها ... تلاش کرده است بر پایۀ حضوری دانستن علم به امور حسی یا فراحسی، به این نتیجه­گیری­ها بپردازد: ماهیت علم تصور است؛ همۀ احکام تحلیلی پسین هستند؛ غیر از ضرورت، جهت دیگری برای قضایا (مانند: امکان، فعلیت و د...

هیوم در کتاب مزبور این بحث را فرع بر این موضوع قرار داده که تمایزات اخلاقی از عقل ناشی نمی شوند و منشأ آن ها احساسات درونی می باشند و عقل تنها روابط تصورات و استنتاج امور واقع را بررسی می کند. هیوم در عین حال، منکر رابطه ی منطقی بین «بایدها» و «هست ها» بوده او در اخلاق بیشتر به نتایج علمی می اندیشد. علامه طباطبایی فیلسوف مشرق زمین، نیز با طرح نظریه ی اعتباریات خود و تفکیک اعتباریات از حقایق به...

تا پیش از ابن‌عربی و بنا بر سنت دیرینة به یادگار مانده از حکمای یونانی، محدودة ادراکات انسانی منحصر به عالم حس و عالم عقل بود. چون حس برای عقل به‌عنوان ابزار شناخت محسوب می‌شد، عقل، مُدرِک نهایی شمرده می‌شد. این عقل که مؤیّد به منطق بود علاوه بر اینکه مرجع کامل ادراک بود، داور نهایی نیز به حساب می‌آمد. در آن سنت فکری همۀ یافته‌ها از صافی عقل منطقی باید عبور داده شود تا صحت و سقم آنها معلوم گردد. ا...

استقراء مسله ای است که از زمان ارسطو تاکنون فیلسوفان درباب آن سخن گفته اند .مشکل اساسی در مساله استقراء این است که چگونه می توان با مشاهده چندمصداق به نظریه یا فرضیه کلی دست یافت.فیلسوفان علم نظرات گوناگون عقل گرایی ،تجربه گرایی،حساب احتمالات و غیره را مطرح کرده اند.شهید صدر در کتاب الاسس المنطقیه للاستقراء ضمن نقد دیدگاه های فیلسوفان غرب به ارائه نظریه نوینی پرداخته است وی در این نظریه ،دلیل ا...