این مقاله قصد دارد الگوی داستانی نمایشنامۀ داستان دور و دراز سفر سلطان به... دیار فرنگ را با روش فراداستان نگارانه ای که در ادبیات داستانی پسامدرن رایج شده است، مطابقت دهد. فراداستان حاصل رواج دیدگاهی در ادبیات است که در مخالفت با نحلۀ رئالیسم ادبی، می کوشد تا چارچوب ارجاع داستان به واقعیت را مورد شک قرار دهد. در این نوع از داستان، عناصر داستانی مانند طرح، شخصیت، زمان و مکان جایگزینی از واقعیت ...

در مقالة حاضر، با بررسی گرایش میرزا فتحعلی آخوندزادهبه انجمن فراماسونری و ارتباطش با اعضای فراموش­خانة ملکم­خان، به نمایشنامه­نویسی او از منظر این ارتباط پرداخته­ایم. در این پژوهش ابتدا گرایش آخوندزاده به محافل فراماسونری در تفلیس و ارتباط او با فراموش­خانة ملکم­خان اثبات و به مؤلفه­های فکری مشترک او با فراموش­خانة ملکم­خان و اعضای آن اشاره و سپس جایگاهِ نمایشنامه در اندیشة آخوندزاده تبیین شده­ا...

هم‌سرنوشت بودن داستان و تاریخ، معمای غامضی نیست. زیرا اندکی دقت در مفهوم واژه تاریخ می‌تواند چاره‌ساز باشد. بی‌گمان این نکته پذیرفتنی است که جهان تشکیل شده از رویدادهای بسیار است. اما میان رویدادهای محسوب و معطوف و رویدادهای به شمار نیامده و مورد توجه قرار نگرفته، تفاوت بسیار است. تاریخ به معنای پژوهش درباره رویداد و یا رویدادهایی است که در یک دوره زمانی خاص از سوی فرد یا افراد پژوهشگر به شمار ...

عناصر گوناگون فرهنگی در هر جامعه، چگونگی سیر تاریخی و تحولات جامعه را نشان می دهد. طی قرن سیزدهم ه.ق. تحولات فرهنگی و صنعتی که موجد حرکت هایی در شمال غربی اروپا بود، موجب شد تا پیامدهای موثری در سراسر جهان رخ دهد. جوامع شرقی با یک نظام نوین بین المللی سیاسی و تجاری مواجه شدند که پیشرفت را با الگوبرداری و پیروی از اروپاییان معرفی می کردند. در دوره ی قاجار با اقتباس از عناصر اروپایی، اصطلاح«فرنگی...

تاریخ‌نویسان عصر قاجار از آغاز ورود ایران به میدان سیاست جهانی در سال‌های نخست قرن 19م./13ق. با پدیدۀ اروپا و فرنگ روبه‌رو شدند که به سرنوشت ایران و دولت قاجار مربوط می‌شد. شناخت اروپا و تمدن جدید غرب برای تاریخ‌نویسان آن دوره دشوار بود، اما آنها به ضرورت زمانه باید علاوه‌بر آشنایی با دستاوردهای اقتصادی، نظامی و فکری غرب به برنامه‌های استعماری‌شان که جنبۀ دیگر تمدن آنها بود نیز توجه می‌کردند. ا...

در ادبیات فارسی ایران و فارسی تاجیکی ماوراءالنهر به مناسبت‌های ارتباط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی با کشورهای اروپا جریان تازه‌ای شکل گرفت که از نمودهای بارز آن ورود عبارات و ترکیب‌ها و تصاویر تازه در زبان ادبی به‌ویژه شعر بود. در این مقاله زمینه‌های اجتماعی این جریان در شعر فارسی ایران و فارسی تاجیکی بررسی شده است. سابقۀ نفوذ کشورهای غربی به ایران و آسیای میانه به دورۀ تیموریان و حتی پیش از آن برم...

نقش ها یکی از اجزا اصلی در خلق آثار هنری وابزاری برای شناسایی تاریخ ومحل تولیدشان است. از این میان گاهی این نقش ها برخاسته از سنت و عقاید و باورهای خالق اثر است و گاهی نیز نقش وارداتی محسوب می شود که به واسطه های گوناگون، جامعه با آن برخورد می کندو به مرور زمان در متن فرهنگی جامعه قرار می گیرد و با رنگ و بوی خاصی که ناشی از تداوم سنت بومی و محلی است خود را با دیگر عناصر بصری و شناخته شده ی محیط...

چکیده محور تحلیل تاریخی نگارندة مقاله این است که هویت سیاسی ـ اجتماعی ایران در نیمة اول قرن نوزدهم چه ابعادی داشته و چگونه منابع تاریخ نگاری در بازنمایی معانی و مفاهیم آن به ایفای نقش اجتماعی پرداخته اند. دستاورد بحث حاضر نشان می دهد که برخی معانی و مفاهیم هویتی در منابع تاریخ نگاری، متأثر از وضعیت عصر تأسیس، درصدد جست وجو و کشف خاستگاه ایرانی در جغرافیای سرزمینی ایران برای قاجاریان، انتساب آن...

سقوط شاهنشاهی بزرگ هخامنشیان به دست اسکندرمقدونی و یاران او، پیامدهای متفاوت، اما تعیین کننده‌ای را در آن سرزمین بنیاد نهاد. از یک سو دوران کوتاه حکومت فاتح مقدونی (334- 323 ق.م) و آرمانهای ناتمام او برای ایجاد سرزمینی‌مشترک بین ایرانیان و مقدونیان با اهداف هلنیستی و از سویی دیگر، نبرد های خونین و طولانی جانشینان او برای تسلط بر سرزمینهای وسیع هخامنشیان، شرایطی را- بویژه در ایران باقیمانده از ع...

معماری کرمان در سه دهه ی آخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم، یعنی با آغاز دوره حاکمیت اسماعیل خان وکیل الملک دستخوش تغییر می شود. بنیاد عمارت های نو و مرمت عمارت های کهنه از جمله آستانه شاه نعمت الله ولی در همین دوره رخ می دهد. مهم ترین عمارت های این دوره را باغ ها تشکیل می دهند. بنابراین رویکرد تزیینی جدید متناسب با تزیینات ویژه این گونه عمارت ها است. به همان نسبت که معماری این دوران در خ...