در تاریخ نقد ادبی، نمایش‌نامه هملت همواره به عنوان مرجع ادبی در زمینه تحلیل گفتمان روان‌شناختی تلقی شده است، در حالی‌که به تعبیر زیگموند فروید موضوع استیصال در شخصیت پرنس هملت در هنگامه تصمیم و اقدام به انتقام از مرگ پدر ریشه در تمایلات ادیپی و سرکوب این گرایش در وجود او دارد. منتقد فرانسوی، ژاک لاکان، بر این باور است که نمی‌توان به نمایه نمایش‌نامه شکسپیر را تنها محدود به تظاهرات ادیپی هملت دا...

بر طبق نظر ژاک لاکان، ایجاد آرمان‏شهرِ بى‏نقص و مطلق در نظام نسبى جهان نمادین محال است، زیرا چارچوب گستره نمادین تحت سیطره قوانین از پیش تعیین‏شده (دال‏ها) است. نظام‏هاى سیاسى که درصدد ایجاد آرمان‏شهراند به دلیل عدم باور به محال بودن امکان برپایى آن در این جهان محدود، تصور مى‏کنند که وجود گروه‏هاى مخالف علت اصلى عدم توفیق آن‏هاست، از این‏رو، اقدام به حذف مخالفان مى‏کنند. چنین رویه‏اى در نهایت سب...

نظم نمادین ساحت مرگ ابژه هاست. دال و نماد با مرگ گره خورده­اند. با طلوع دال­ها، مدلول­ها غروب می­کنند و خرسندی­های پیشانمادین از زندگی بشر رخت برمی­بندند و نگاه سنگین و خیره­ای بر زندگی حاکم می­گردد که سوژه را از ذاتی­ترین بخش وجودی خود محروم می­کند. اما نظم نمادین خود پیرامون یک هستۀ تروماتیک برساخته شده است؛ پیرامون چیزی که از نمادینه شدن می­گریزد. رانۀ مرگ در روان­کاوی نوفرویدی لاکان عنصری ا...

این مقاله جستاری تحقیقی دربارۀ بررسی روان کاوی شخصیت های رمان سمفونی مردگان، اثر «عباس معروفی»، است. عباس معروفی نویسندۀ داستان های روان شناختی نو است؛ قصه ای که در ادبیات انگلیسی به نام «قصۀ جریان سیال ذهن» یا «تک گفتاری درونی» خوانده می شود. عباس معروفی با گریز به خاطرات کودکی و گذشتۀ شخصیت های داستانش، هم چون یک روان کاو، به بررسی مشکلات و تعارضات درونی آن ها می پردازد. هدف این مطالعه تحلیل ...

رواج فلسفه نسبیت گرایی و در پی آن تکثرگرایی در ابعاد مختلف علوم انسانی و جهان بینی های حاکم قرن بیستم و تقویت منش تساهل و تسامح و تسّری آن ها به حوزه مطالعات ادبی و رویکردهای نقادانه ( نظریه و نقد ادبی) در غرب ماهیتی دموکراتیک و بسیار پذیرنده به این حوزه بخشیده و آن را، مانند سایر حوزه های اندیشه، به مبحثی میان رشته ای و متشتّت تبدیل کرده است. این توفیقِ ناگزیر، به گسترش و تنوّع رهیافت های جدید در ...

نقد روانکاوانه، به عنوان حاصل تلاقی روانکاوی با آثار و نظریه های هنری، بر مبنای مفاهیم و روش هایی که مهمترین نظریه پردازان روانکاوی، زیگموند فروید و ژاک لاکان، بنیاد نهاده اند، سعی در خوانشی متفاوت از آثار هنری دارد. متن هنری، لذت خود را به مخاطبان منتقل نمی کند، بلکه اجازه می دهد افراد به منابع لذت در ناخودآگاه خود دست یابند. نقد روانکاوانه متن را به قصد یافتن ساختارهایی که موجب خلق چنین لذتی ...

پدر، مرجع و مؤلف و حافظ و ناظرقانون، و به‌عبارتی، نمایندۀ نظم اجتماعی است. نام پدر، گره‌‌گاهی است که به فرایندهویت‌‌یابی سوژه در زنجیرۀ بی‌‌پایان نظم نمادین، پایان می‌‌دهد. کارکرد استعارۀپدری، قرار دادن قانون پدر به‌جای میل مادر است. هرگونه اختلال در فرایند همذات‌‌پنداریبا نام پدر، موجب بدگمانی و سوء‌‌ظن شدید به نظم اجتماعی می‌‌شود. لاکان توهمات وهذیان‌‌های بدگمانی و ترس و اضطراب پارانوئید را د...

ارتباط و نقش مادر و کودک و هویت یابی او همواره ذهن پژوهشگران را به خود جلب نموده است.  ژاک لاکان، روانکاو مشهور فرانسوی نیز در این خصوص، الگویی سه گانه را مطرح کرده است. این الگو که به نظم های سه گانه معروفند، عبارتند از؛ « نظم خیالی»، « نظم نمادین»، و « نظم واقع». با تجزیه و تحلیل این نظم های سه گانه که به عقیده ی لاکان به شکل گیری ضمیر نا خودآگاه می انجامد، می توان کنش و واکنش شخصیت ها را به ...

چکیده توجه به نیازهای روحی و فکری آهسته گام ها که همان عقب‌ماندگان ذهنی هستند، همیشه جزء لاینفک طراحی برای آهسته گام‌ها بوده است. این پژوهش به تحلیل فضاهای معماری فیلم دودسکادن ساخته سال 1970 به کارگردانی کوروساوا می‌پردازد و بر مبنای سه نظم بنیادین ژاک لاکان: امر خیالی، نمادین و واقعی از منظر آهسته گامی به نام روکوچان به تحلیل فضاهای معماری صحنه های این فیلم می‌پردازد. به عنوان روشی مناسب جهت ...

رواج فلسفه نسبیت‌گرایی و در پی آن تکثرگرایی در ابعاد مختلف علوم انسانی و جهان بینی‌های حاکم قرن بیستم و تقویت منش تساهل و تسامح و تسّری آن‌ها به حوزه مطالعات ادبی و رویکردهای نقادانه ( نظریه و نقد ادبی) در غرب ماهیتی دموکراتیک و بسیار پذیرنده به این حوزه بخشیده و آن را، مانند سایر حوزه‌های اندیشه، به مبحثی میان‌رشته‌ای و متشتّت تبدیل کرده است. این توفیقِ ناگزیر، به گسترش و تنوّع رهیافت‌های جدید در ...