بانوگشسب تنها زن پهلوان ایرانی است که دربارۀ او و کردارهای پهلوانی اش، منظومه ای مستقل شکل گرفته است. در میان منظومه های پهلوانی که پس از شاهنامۀ فردوسی به نظم درآمده اند، دو منظومۀ برزونامه و بانوگشسب نامه در منطقۀ کوهمرّه سرخی رواج یافته است. روایت شفاهی موجود در این منطقه، آمیزشی از حماسه و باورهای اساطیری ساکنان آن است که واکاوی آن، افزون بر ثبت روایتی که پیش از این در هیج منبع و مأخذی بررسی...

داستان حضرت خضر در ادبیات و مفاهیم و فرهنگ این مرز و بوم با دو روایت شناخته شده است، یکی پیشگامی خضر در سپاه ذوالقرنین(اسکندر) در جستجوی آب حیات که خضر با گام نهادن در ظلمات به آب حیات دست می یابد؛ دیگری روایت ملاقات حضرت خضر با حضرت موسی(ع) در مجمع البحرین، که خضر با انجام کارهای شگفت موجب حیرت و تعجّب حضرت موسی می شود. عناصر و نشانه ها و مفاهیم موجود در این دو روایت آب حیات، جاودانگی، قرار گرف...

در این پژوهش پس از مروری بر سیر روایت شناسی ساخت گرا، به پیشینه مطالعه ادبی یشت ها و پژوهش های شاخصی که با رویکرد روایت شناختی به داستان های ایرانی پرداخته اند، می پردازیم. بنیان نظری این تحقیق بر ترکیبی از نظریه های ساختارگرای موجود درخصوص وجوه گوناگون روایت و شیوه های روایتگری استوار است تا با برداشتن گام نخستین و ارائه کلیات، مسیر برای پژوهش های آینده هموار شود. پرسش های این تحقیق عبارت اند ...

درونمایه اصلی سیرالعباد الی المعاد سنایی که سفری روحانی از دنیای ناسوت به جهان لاهوت است، درونمایه ای جهانی است که در ادبیات شرق و غرب خاستگاه های کهن الگویی عمیقی دارد.در این جستار، ضمن بررسی سیر تحول این مضمون در آثار مشابهی در ادبیات جهان به تحلیل سیرالعبد سنایی و نمادهای موجود در آن از دیدگاه نقد اسطوره ای پرداخته شده است.پرسش اصلی این بوده است که: مهم ترین شالوده کهن الگویی این اثر چیست و ...

از آن­جایی که مرزبان­نامه، یکی از امّهات آثار تعلیمی کهن پارسی است، به سبب شیوه­ی روایت­گری و بعد تعلیمی از جایگاه ویژه، برخوردار است. این مقاله سعی دارد به تحلیل جایگاه راوی در روایت و داستان­های مرزبان­نامه بپردازد. در این مبحث، نشان داده شده که روایت­گری در مرزبان­نامه با یک راوی صورت نگرفته است. راوی کسی است که قصّه از زبان او نقل می­­شود. این راوی می­تواند به طور آشکار یا پنهان در قصّه حضور د...

بخش قابل توجّهی از آیات قرآن کریم به بیان سرگذشت پیامبران الهی و اقوام کهن به صورتی تاریخی و به دور از تحریف و تصرّف بشر اختصاص دارد. در این روایات قرآنی، رد پای صور ازلی یا کهن الگوها را می­توان دید. ماجرای زندگی حضرت موسی (ع) و قوم بنی اسرائیل در قرآن به تفصیل آمده است و از آن­جا که این ماجرا ریشه در فرهنگ و تمدّن کهن و باستانی مصر دارد، حضور کهن­الگوها در آن برجسته است. مقاله­ی حاضر به بررسی که...

از آن­جایی که مرزبان­نامه، یکی از امّهات آثار تعلیمی کهن پارسی است، به سبب شیوه­ی روایت­گری و بعد تعلیمی از جایگاه ویژه، برخوردار است. این مقاله سعی دارد به تحلیل جایگاه راوی در روایت و داستان­های مرزبان­نامه بپردازد. در این مبحث، نشان داده شده که روایت­گری در مرزبان­نامه با یک راوی صورت نگرفته است. راوی کسی است که قصّه از زبان او نقل می­­شود. این راوی می­تواند به طور آشکار یا پنهان در قصّه حضور د...

چکیده در این جستار، یکی از داستان های هفت پیکر نظامی با عنوان «گنبد سیاه» براساس نقد اسطوره­شناختی یا کهن الگویی تحلیل می­شود. نخست این قصه را از نظر شکل و ساخت داستانی و خط سیر رویدادهای داستان براساس هرم فریتاگ بررسی کرده ایم. ساختار روایتی قصه گنبد سیاه مانند دیگر داستان های کلاسیک و پیشامدرن، از سیری خطی پیروی می کند که دارای سه مرحله شروع، اوج و فرود یا نقطه پایان است. سپس خوانشی دیگرگونه ...

در این مقاله به بررسی ساختارشناسانه غزل امروز و تحقیق در شیوه­های روایت در غزل دهه­های اخیر پرداخته شده است. غزل که در همۀ دوره‌ها پرمخاطب‌ترین و جدی‌ترین صورت‌های شعر فارسی بوده، در دوران معاصر نیز شاعران بسیاری را با خود همراه کرده است. با توجه به وجود روش­های گوناگون روایت هنر امروز، در شعر معاصر و به­ویژه غزل دهه‌های اخیر، شکل ویژه‌ای از روایت به چشم می‌آید که با وجود شباهت‌هایش با روایت دا...

از میان داستان نویسان معاصر ، محمود دولت آبادی و غزالۀ علیزاده به واسطۀ شکل زبان روایت در آثار خود از دیگر داستان نویسان متمایز شده اند . قسمت بزرگی از این شکل زبانی مدیون خاستگاه اقلیمی و همچنین پشتوانۀ فرهنگی و ادبی این دو نویسنده است . سرزمین مادری دو نویسندۀ مزبور یعنی خراسان صاحب گویشی است که پایه و بنای زبان متون کهن نثر فارسی یعنی زبان دری را تشکیل داده و به نظر می رسد که این دو نویسنده ...