واژه‌ها در متون ادب فارسی به دلایل متفاوتی مانند نسخه‌نویسی‌های فراوان، رسم‌الخط‌های گوناگونِ نسخه‌ها، نسخه‌های ناخوانا از یک اثر و دخل و تصرف کاتبان به تصحیف و تحریف دچار می‌شود. آثار یک نویسنده یا شاعر و ویژگی‌های سبکی او، دیوان‌های دیگر شاعران، علاوه‌بر نسخه‌های خطی یک اثر، می‌تواند در تصحیح آن اثر نقش مؤثری داشته باشد. اغراض‌السّیاسه فی اعراض‌الرّیاسه تألیف ظهیری سمرقندی نیز از متونی است که در...

انتشار شاهنامه خالقی مطلق تحول بزرگی در عرصه شاهنامه­شناسی و تصحیح متن در ایران بود. دعوت صریح خالقی از منقدان در مقدمه متن شاهنامه­اش برای بررسی بیت­­بیت تصحیح او و بحث­های گوناگون تصحیح متن در یادداشت‏های شاهنامه توسط او، باب جدیدی را در مقابل پژوهشگران این عرصه گشود. ما بر مبنای شیوه­های تصحیحی جناب خالقی، سبک فردوسی و با کمک از دستنویس سن­ژوزف و منابع حاشیه­ای دیگر چند نکته انتقادی را دربار...

در متون عرفانی همچون دیگر متون، گاهی به عبارت یا کلمه‌ای بر می‌خوریم که با مراجعه به فرهنگ‌های لغت، امکان دریافت معنای مناسب برای آن وجود ندارد، همچنین گاهی مصحّحان متون عرفانی در خواندن متن و ارائۀ صورت مناسبی از یک واژه در می‌مانند و تصحیح قیاسی بر مبنای قواعد نحوی و بلاغی نیز راه به جایی نمی‌برد. در این مقاله، با توجه به خاستگاه اجتماعی عارفان و مخاطبان عمومی کتاب‌ها و مقالات عرفانی کوشیده‌ای...

در متون عرفانی همچون دیگر متون، گاهی به عبارت یا کلمه ای بر می خوریم که با مراجعه به فرهنگ های لغت، امکان دریافت معنای مناسب برای آن وجود ندارد، همچنین گاهی مصحّحان متون عرفانی در خواندن متن و ارائۀ صورت مناسبی از یک واژه در می مانند و تصحیح قیاسی بر مبنای قواعد نحوی و بلاغی نیز راه به جایی نمی برد. در این مقاله، با توجه به خاستگاه اجتماعی عارفان و مخاطبان عمومی کتاب ها و مقالات عرفانی کوشیده ای...

احیای آثار مکتوب هر جامعه، راهی برای شناخت بهتر فرهنگ و تمدن آن جامعه است. دانش نقد و تصحیح متون در نظر دارد با بررسی نسخه‌های خطی گذشتگان، غبار تحریف و دگرگونی را ـ که به واسطه گذشت روزگار بر چهره آن‌ها نشسته ـ فرو نشاند. سعید نفیسی از محققان پیشرویی است که در این راه گام نهاد و متونی را برای نخستین بار به شیوه انتقادی تصحیح کرد. نفیسی در برهه‌ای از زندگی در تصحیح متون، شیوه‌های انتقادی معمول ...

تحلیل و تحقیق متن‌شناسی متون ادبی عهد سامانیان از اولین وظیفه‌های سخن‌شناسان تاجیک است. این مقاله نیز با هدف نقد و بررسی کتاب ادبیات دورۀ سامانیان در فرهنگ‌های فارسی به‌نگارش درآمده است. به‌ گفتۀ مؤلف این کتاب، سعید عمران سعیداف، در نقد و تصحیح متون ادبی قرن نهم تا دهم میلادی، فرهنگ‌های تفسیری به‌خصوص لغت‌نامه‌های قدیمی مقام شایسته دارند؛ ازهمین‌رو، کتاب مذکور در دو باب به تشریح این مو...

زبان فارسی و فرهنگ ایران همواره مشتاقانی در جهان داشته است و بخش‌هایی مانند آناتولی و منطقۀ بالکان، بسیار از این زبان و فرهنگ تأثیر پذیرفته‌اند. فارسی‌آموزی، نسخه‌برداری آثار علمی و ادبی، ترجمه، تصحیح و شرح متون فارسی، وجود نسخه‌های خطی بی‌شمار از آثار کهن ایرانی در کتابخانه‌های بزرگ دنیا و توجه محققان و مصححان غیرایرانی به بازآفرینی این متون، نشانه‌هایی از نفوذ فرهنگ ایرانی و زبان فارسی در جها...

دیوان ناصر خسرو و با تصحیح استاد مجتبی مینوی و دکتر مهدی محقق از جمله آثار منقح متون فارسی است که با شیوۀ علمی و متد تحقیق و تصحیح فراهم آمده است. مع هذا ارزش­های این متن صرفاً در مقام تصحیح باقی    نمی­ماند، بلکه با ژرف نگری بیشتری می­توان دریافت که این دو استاد برجسته- با تبحّر در تاریخ، کلام، فلسفه و ادبیات فارسی نیز با تسلط کامل به زبان و ادب عربی- اثر ویژه­ای را باز تولید کرده­اند؛ به گونه­ا...

تصحیح متون کهن از دشوارترین و در عین حال مهم­‌ترین کارهای پژوهشی است؛ به‌ویژه برخی متون که به دلیل ارزش‌های ادبیاتی و برون‌ادبیاتیشان از متون دست اول و مهم به‌­شمار می­روند. تاریخ بیهقی یکی از این متون است که اهمیت فوق­‌العاده­‌ای از جهات گوناگون داراست و به همین دلیل چند بار تصحیح شده است. اخیراً نیز چاپ ارزشمندی از این کتاب با تصحیح محمد­جعفر یاحقی و مهدی سیّدی منتشر شد...

منظور از سنت های ادبی، مضامینی است مبتنی بر باورها، سلیقه ها، پیشنهاد، عواطف و احساسات یک قوم که در ادبیات آن، از نسلی به نسل دیگر می رسد و شاعران و نویسندگان به نحوی آنها را در آثار خود منعکس می کنند. به دلیل تکرار و تداوم این مضامین در آثار ادبی، می توان آنها را (سنت های ادبی) نامید. برای مثال در ادب فارسی می توان به این سنت ها اشاره کرد: بلبل، نماد عشق، و گل، نماد معشوق است. معشوق، سنگدل است...