دسته‌ای از اخبار در میراث حدیثی شیعه‏،تفاوت آدمیان را در آفرینش را مطرح می‌کند و از پیوند ایمان و کفر، با طینت آدمیان سخن می‌گوید. ظاهر این روایات، دال بر سعادت و شقاوت ذاتی انسان و نفی اختیار آدمی در رقم زدن عاقبت خویش و در نتیجه گرایش به جبر است. بسیاری از محدثانواندیشمندان امامیه،به تبیین مفاد این روایات و حل اشکالات آنهاپرداخته­اند. علامه طباطبایی با طرح الگویی جامع، بر اساس مبانی حکمت صدرا...

آدمی، از آن جهت که روح خداوندی در وی دمیده شده است و بر سایر موجودات و مخلوقات هستی برتری یافته است، لذا فارغ از هر دین و مسلکی که باشد، شایسته یک نوع احترام اولیه و ذاتیه می باشد. اسلام که جامع ترین ادیان می باشد در برنامه رفتاری خود با سایر ادیان و غیر مسلمانان، این را می گنجاند که هر انسانی اعم از مسلمان و غیر مسلمان باید از احترام اولیه و ذاتی انسانی برخوردار شود، تا با مشاهده این احترام، د...

در تعالیم دینی، مرگ همزاد و هم نفس آدمی است. مرگ و زندگی هر دو آفریدة خداوند و ابزاری برای آزمون کردار آدمی هستند. قرآن مرگ‌اندیشی را زمینه‌ای برای درک عظمت و قدرت خداوندو زمینه‌ساز سعادت جاوید می‌داند. سلوک و گفتار امام علی(ع) که نمونه بارز یک انسان مرگ‌اندیش است، با رویکرد تربیتی شایان توجه است. در این پژوهش ضمن بازخوانی مفهوم مرگ، آثار مرگ‌اندیشی با عناوین غفلت‌زدایی و آگاهی‌بخشی، تنظیم دنیا...

یکی از ابعاد وجود انسان که کمتر به آن توجه شده، ساحت غیرشناختی نفس آدمی است. فیلسوفان اسلامی در ذیل قوه محرکه و قوه عملی انسان به طور پراکنده به توضیح این بعد از انسان پرداخته‌اند؛ اما دیدگاه واحدی درباره قوه عملی بیان نکرده‌اند. این مقاله ضمن پذیرش اهمیت شناخت و ارزشمندی قوه عاقله و نیز استناد شناخت حسن و قبح افعال به قوه نظری، تفسیر غیر شناختی از قوه عملی را قابل دفاع‌تر ‌می‌داند. ه...

از نظرِ ابن­سینا سعادت و شقاوتِ حقیقی در آخرت پدید می­آید؛ اما در این دنیا، معرفت و عبادت، داروى آن سعادت؛ و جهل و معصیت، زهر آن است. به تعبیرِ دیگر، سعادتِ مطلق با کمال و تزکیه دست­یافتنی است. کمال به وسیلۀ علم؛ و تزکیه به وسیلۀ عمل و عبادت حاصل می­شود. عبادت، راه شناخت خداوند تعالی است؛ زیرا عبادت است که نفس ناطقۀ انسانی را شبیه عقول مجرد می­گرداند و مادام که نفس انسانی شبیه ملائکه نگردد، راهی به...

نسبت میان مسألۀ رنج و ایمان، نزد اندیشمندان اهمیت ویژه ای دارد و دیدگاه های متفاوتی در این زمینه ـ با رویکردهای درون دینی یا برون دینی ـ ابراز شده است. اهمیت مسألۀ ایمان، عمدتاً به رابطۀ ایمان و سعادت معطوف است که در متون و مأثورات دینی، بر آن، تأکید فراوان رفته است. در عرصۀ تضارب آرا در این باب، عارفان نیز در آثار مکتوب خویش، با ابتنا بر ذوق و تجربۀ عرفانی، دیدگاه های عمدتاً بدیعی در این باره در...

امام خمینی(ره) با پذیرش حسن و قبح عقلی شأن گزاره های اخلاقی را همچون گزاره های خبری شأن کاشفیت دانسته و احکام اخلاقی را مطلق و غیرنسبی می دانند. اما، عقل در تشخیص درستی و نادرستی عمل نیازمند به شرع است. امام خمینی در باب احکام اخلاقی، وظیفه گرا بوده که به نوعی به نتیجه و فضیلت توجه جدی دارند. و وظیفه گرایی در اندیشه اخلاقی ایشان جدای از نتیجه گرایی و فضیلت گرایی نیست. زیرا ایشان، حسن و قبح را ب...

ابن حزم اندلسی دو رویکرد به مسألة معرفت شناسی دارد. رویکرد اول مبتنی بر منطق ارسطویی است و رویکرد دوم بر مبانی فکری ظاهریه استوار است. تأکید او در رویکرد اخیر، بر طریق چهارم از راه­های تحصیل معرفت است. بر­اساس­آن آدمی با تصدیق پیامبر­(ص) و ایمانی که خداوند در دل او می­آفریند، به کسب معارفی خاص نائل می­گردد. او، بر­طبق روش معناشناسی­اش، راه چهارم را از عبارات وحیانی و باورهای مبتنی بر آن گرفته ا...

یکی از آموزه‌های شیعی که در تفاسیر قرآن دربارۀ آن بحث شده، آموزۀ طینت است. این آموزه تفاوت آدمیان را در آفرینش مطرح می‌کند و از پیوند ایمان و کفر با طینت آدمیان سخن می‌گوید. در نگاه اول، این آموزه دال بر سعادت و شقاوت ذاتی انسان و نفی اختیار آدمی در رقم زدن عاقبت خویش و در نتیجه گرایش به جبر است. بسیاری از محدثان و مفسران امامیه به تبیین مفاد این روایات و حل اشکال‌های آنها پرداخته‌اند. علامه طب...

اغلب صاحب‌نظران اندیشه اسلامی معتقدند دین اسلام حداکثری است. با وجود این، درباره گستره مسائل دین، اختلاف‌نظر قابل توجهی دیده می‌شود. رایج‌ترین دیدگاه در بین اندیشمندان متأخر، حداکثری بودن دین در محدوده تأمین سعادت انسان است؛ ولی برخی پا را فراتر نهاده، بر این اعتقادند که دین، نه‌تنها عهده‌دار پاسخ‌گویی به مسائل مربوط به سعادت آدمی در عرصه زندگی فردی و جمعی است، متولی پاسخ‌گویی به همه مسائل مربو...